INTERVJU Ivana Armanini, urednica alternativnog strip-magazina Komikaza

  MAINSTREAM PARAMETRI IŠČITAVAJU STRIP
  KROZ JEZIK KNJIŽEVNOSTI 19. STOLEĆA

U francuskom gradu Angoulemeu od 29. januara do 1. februara, 42. put se održava treći najveći festival stripa u svijetu Festival de la Bande Dessinee. U konkurenciji za nagradu za najbolji alternativni strip-album našao se trinaesti broj magazina Komikaze, što je bio povod da razgovaramo sa urednicom ovog magazina

Razgovara: Edin SALČINOVIĆ

• Trinaesti broj Komikaza našao se u konkurenciji za nagradu BD alternative 2014. Riječ je o najvažnijem evropskom natjecanju posvećenom nezavisnom stripu. Kako to komentirate?
- Vijesti, pristigle iz francuskog Angoulemea u kojem će se od 29. 1. do 1. 2. održati treći najveći festival stripa svijeta, 42. Festival de la Bande Dessinee, sjajne su. Nominacija za nagradu za najbolji alternativni strip-album na festivalu stavlja nas u konkurenciju sa strip-izdanjima iz Francuske i Belgije (2/3) te Italije, Brazila, Egipta, Austrije, Njemačke, Ukrajine i s Tajvana (Listu možete vidjeti ovdje: http://www.bdangouleme.com/670,prix-de-la-bd-alternative-2015.) To je rezultat trinaestogodišnjeg kontinuiranog kopanja po međunarodnom polju nezavisnog stripa. Projekt Komikaze (http://www.komikaze.hr) je pokrenut 2002. godine na tada uspavanoj hrvatskoj strip-sceni, a prerastao je u jedan od međunarodno najprepoznatljivijih s prostora Balkana Kroz proteklu deceniju je formiran međunarodni brend autorskog stripa zahvaljujući permanentnom predstavljanju širom Evrope i van nje - kako preko web prezentacije, tako i distribucijom e-zina i magazina, preko izložbi, radionica i drugih događanja Održano je 180 izložbi i radionica u koordinaciji sa stotinjak partnerskih udruga, civilnih inicijativa i strip-kolektiva.

Strategija mreženja

• Nominacija za nagradu dolazi u trenutku kada su se problemi nagomilali. Ministarstvo kulture Republike Hrvatske Vam nije odobrilo daljnje finansiranje, čime je, čini se, autorski strip dodatno potisnut na kulturalnu marginu. Uz to, akademija i tzv. institucije kulture ignorišu strip. Mogu li se autori alternativnog stripa nositi sa takvim okolnostima?
• Vrijeme za tisak i art institucije, pa i autore alternativnog stripa je crno, ali internet je donio neka rješenja, otvorio druge puteve. Komikaze su kroz strategije mreženja razvile novu perspektivu, lokalno i međunarodno. Program funkcionira i razvija se kao socijalna skulptura, virtualni muzej, poligon za nove talente i lansiranje protostripova. Autorski strip jest oaza alternativne scene u odnosu na postojeću umjetničku praksu koja dominira. Ona djeluje sinergijom autonomnih zona kulture (neprofitnih i vaninstitucionalnih), organiziranih kroz otpor globalizaciji ukusa i institucionalizaciji umjetničke prakse kroz slobodno i altruistično djelovanje umjetnika iz različitih područja koje povezuje neovisan i beskompromisan stav nazvan - alternativnim. Hrvatska ima vrlo dobro povezanu nezavisnu scenu kulture koja djeluje kroz platformu Clubture, Zakladu Kultura Nova, portal Kulturpunkt i niz drugih projekata koji su trajno zaživjeli i kroz koje su Komikaze nastale, stasale i razvijaju se. Autorski strip je prepoznat kao medij pun potencijala u razvoju. Komikaze program 2015 je podržan od Zaklade Kultura Nova (http://kulturanova.hr) i Ministarstva kulture RH za trogodišnje istraživačke i angažirane inovativne umjetničke prakse.
Postoje razne pozitivne inicijative koje rade proaktivno za scenu autorskog stripa. Primjerice projekt berlinske kustosice Beate Wild pokrenut kao prezentator nezavisnog stripa Hrvatske, Slovenije, Srbije, Mađarske i Rumunjske pod imenom "comiXconnection” (http://comixconnection.eu/) koji predstavlja 50 autora, strip-kolektiva i festivala, ali s naglaskom na mreže u kojima funkcioniraju. Izložba uključuje 2 kataloga (teorijski i praktični), a na turneji je od 2013. Do sada je gostovala na 10 lokacija, prezentirajući autorski strip u institucionalnom kontekstu. Trenutno gostuje u Muzeju suvremene umjetnosti Novi Sad, a planiramo je dovesti uskoro i u Zagreb.
Unatoč lijepim i svijetlim trenucima, autorski strip regije jest na kulturnoj margini. Zašto? Problem spava u samom korijenu sistema: hrvatske osnovne škole imaju jedan sat likovne kulture (primjerice, djeca u Finskoj imaju čak 16 sati na tjedan), a imamo i najmanji proračun za kulturu u Evropskoj uniji. Situacija u drugim zemljama regije je još daleko slabija.
Logika Industrije i Profita melje individualce. Rijetki su izdavači koji žele riskirati s domaćim autorima/cama jer su prevodi daleko isplativija roba, a veliki knjižarski lanci uzimaju prevelike marže (50%) a i to malo što ostane - ne plaćaju. Strip-festivali su (čak 2 veća u Hrvatskoj), također tržišno orijentirani i nemaju prostora za DIY fanzinsku i strip-art scenu. Nakon raspada Jugoslavije distributerska mreža se raspala i još se nije polupala Strip teško ulazi u muzejske institucije jer prednost imaju megalomski projekti reprezentativne kulture. Nedostatak autora/ica je i najmanji problem. Od preko dvije stotine autora na Komikaze stranici koja tematizira autorski strip, čak šezdeset je iz Hrvatske.
Nažalost (osim 3 Komikaze gostovanja: u Sarajevu 2003, 2006. i Mostaru 2003.) imamo malo kontakata s autorima/cama IZ Bosne. Nadam se da će ovaj članak to promijeniti...

• Mreža Komikaza broji više od 200 autora/ica iz 40 zemalja. S obzirom na to, smatrate li da je izlaz za autorski strip u internacionalizaciji ili formiranju unitarne regionalne scene?
- Dugoročno gledano, oboje je jednako važno. Baza Komikaza, građena kroz proteklih 13 godina sadrži preko 4.500 autorskih tabli, uvijek dostupnih i besplatnih na našem portala Ona je dvotrećinski regionalna, ali bi teško uspjela bez samopreispitivanja također i kroz "tuđe" naočale. Scena se gradi i dograđuje kroz različita iskustva, prelijevanja energija, direktne razmjene konkretnih strip-proizvoda i vještina u brojnim virtualnim i fizičkim susretima.
Socijalne mreže su također bitan dio projekta, kroz praćenje rada već objavljenih autora/ica i permanetno sondiranje novih. (https://www.facebook.com/komikaze.hr)

Otvorena zona istraživanja

• Stripovi u 13. broju Komikaza, kako primjećuje kritika, u najvećemu tematiziraju nepripadanje, apsurd i seksualnost. Uopće se može reći da alternativni strip predstavlja otpor dogmatizmu. No, po svemu sudeći u regionu ga se još ne uzima ozbiljno?
- Vrata Komikaza su stalno otvorena i novi autori/ice se stalno javljaju. Ipak, od svih autora/ica, koji su odlučili nacrtati i objaviti strip u Komikazama, 2/3 dolaze iz regije, što govori da ga ona kreativna snaga društva shvaća itekako ozbiljno. Regionalni mainstream parametri međutim iščitavaju strip kroz jezik književnosti 19. stoljeća i kroz nepretenciozne sižee koji istražuju samo jednu našu aktivnost - anegdotalnu. Česta karakteristika ovakvog stripa su realistični stil, sklonost kiču i lakoj zabavi.

• Činjenica da su se Komikaze našle u konkurenciji za nagradu BD alternative 2014 potvrđuje da radite dobar posao. Koje kriterije strip mora zadovoljiti da bi ušao u jedan album Komikaza?
- Komikaze balansiraju na rubu stripa, Street arta, akcije, apstrakcije i eksperimenta Korijeni autorskog stripa se vuku od animiranog i eksperimentalnog filma, suvremene književnosti, muzičkih alternativa, grafike i DIY kulture. Ova rubna pozicija ima za cilj razviti strip-jezik i preispitati njegove granice. Strip je medij koji danas suvereno progovara o svim slojevima ljudskog bića, on postavlja pitanja i traži nove odgovore. Autorski strip je strip u kom svaki autor nalazi svoj odgovor na pitanje što je strip. U ovoj otvorenoj zoni istraživanja se kreću i Komikaze...

• Šta će čitaocima donijeti naredni broj Komikaza?
- Net-izdanja izlaze u četveromjesečnom ritmu, sljedeće ide 15.3. a album #14 se tiska u oktobru. Uvijek možete očekivati pulsirajuću i svježu kreativnu strip-energiju koja gura protiv i onkraj granica.

[Objavljeno: Oslobođenje, Sarajevo]

  ...u elektronskom časopisu.

Elektronski časopis Makedonska riznica (Македонска Ризница), bavi se makedonskom istorijom, običajima i tradicijom, takođe i makedonskom umetnošću, naročito stripom. U poslednjem 29. broju (8-9 decembra) objavlјena su tri teksta o stripu, ukupno 14 stranica (od 16-29. strane). 

  U trci za nagradu

Album Komikaze#13 je nominiran za nagradu "Alternativnog stripa" Angouleme 2015.

Među kandidatima za nagradu "BD alternative 2014" - najvažnijem europskom natjecanju posvećenog nezavisnom stripu - jučer je objavljeno da je u selekciji na nagradu i hrvatski strip. Ovdje je popis časopisa izabranima za natjecateljsku konkurenciju: www.bdangouleme.com/670, prix-de-la-bd-alternative-2015

Više: komikaze.hr/...angouleme-2015s-alternative-comics-award/

U FOKUSU

„Iznogud“ je na ovim prostorima jedan od „standarda“ za humoristički strip, uz „Asteriksa“, „Taličnog Toma“, „Alana Forda“, „Hogara“... I, što je još važnije, ovaj je serijal uspeo da „pređe“ iz jedne generacije stripofila u sledeće, dokazujući da dobar strip nije roba za jednokratnu upotrebu već da ima kvalitete koji izdržavaju najteži test - protek vremena. Ista je situacija i na prostorima Evrope - „Iznogud“, njegove avanture i slava traju pola veka u 29 albuma! Serijal je započeo 15.01.1962. godine u časopisu „Rekord“, pod naslovom „Avanture kalifa Haruna al Prašida“, vremenom postajući, pod promenjenim imenom „Iznogud“, životno delo crtača Žana Tabarija (1930-2011) i još jedno remek-delo (pored „Taličnog Toma“, „Umpah Paha“ i „Asteriksa“) u opusu genijalnog scenariste Renea Gošinija (1926-1977). Tabari je posle Gošinije smrti preuzeo i scenaristički deo posla (kao i Uderco za „Asteriksa“) i nastavio da stvara priče o zlobnom veziru; poslednji album „Iznoguda“ pojavio se godinu dana posle njegove smrti.

Čitaoci na ovdašnjim prostorima imali su prilike da prate „Iznoguda“ u više izdanja, od „Politikinog zabavnika“ počev od ranih 1970-tih preko „Stripoteke“, „Eks almanaha“ i drugih. Pošto je serijal isprva crtan prvenstveno za časopise njegove epizode su kratke, od 10 do 20 strana; posle određenog vremena epizode su sabirane u album, bogato opremljen i štampan na kvalitetnom papiru. Album „Veliki vezir Iznogud“ objavljen je 1966.g. a namera domaćih izdavača je da nastave hronološko praćenje albuma serijala. Svaka epizoda je celina za sebe i počinje od iste standardizovane postavke - u bogatom srednjevekovnom Bagdadu stoluje debeljuškasti dobričina (naivčina), kalif Harum al Prašid; njegova „desna ruka“ je veliki vezir Iznoguda koji ima žarku želju da „postane kalif umesto kalifa“ (ova je legendarna rečenica ušla u široku, svakodnevnu upotrebu) i traži načine da to ostvari.

REČ KRITIKE

Iznogud (što, ako znate engleski, znači „nije dobar“) je prvi negativac, u francusko-belgijskoj strip školi, koji je postao junak stripa. Njegova ambicija, zloba i beskrupuloznost nemaju granica; večno gladan moći on ne bira sredstva da postigne svoj cilj u čemu mu, ne uvek sa potrebnim entuzijaznom (jer često izvlači deblji kraj), pomaže sluga Dil el Tant. I dok je slugi jasno da zla rabota nema uspeha Iznogud, zaslepljen svojim planovima o moći i slavi, neprestano smišlja nove podlosti i zavere (baš kao nevaljali Kosta Kojot). A kako zloba u potpunosti vlada vezirom, ona utiče i na njegov izgled - od sitnog, suvog tela do dugog, šiljatog nosa i isto takve brade. Njegov nesvesni protivnik je, pak, sav okrugao i mek, na prvi pogled dobroćudan do infantilnosti; čak je Dil el Tant trbušast jer i u njemu ima neke dobrote.

U ovom albumu, posle uvodne table koja postavlja zaplet serijala, slede epizode „Duh“ o angažovanju duha iz papuče da eliminiše kalifa, „Službeni put“ o odlasku u goste moćnom sultanu Abu Džabuu, „Desna ruka“ u kojoj Iznogud rešava da angažuje kidnapere; u „Hordi“ se sreću Mongoli (ili Tatari, Tartari ili Tatatatiri?) i kalifova vojska. „Dvojnik“ treba da zameni dobrog kalifa dok je na „Ostrvu džinova“ kalif trebao da postane obrok za džinove... Naravno, svaki plan neslavno propada ali vezir ne odustaje a ni čitaoci zavedeni zabavnim pričama punim verbalnih kalambura i crtačkih karikaturalnih igrarija. Vidljiv je Tabarijev napor da „uhvati“ pokrete junaka i dočara brzinu dešavanja; on takođe insistira na izrazima lica, na mimici koja potcrtava replike. Uprkos svim tim zadacima Tabari teži da sličice budu pregledne, da detalji ne odvraćaju pažnju od osnovnog toka priče. Rečju, „Iznogud“ je valjan humoristični strip koji će toliko zabaviti, nasmejati i razgaliti čitaoce da će poželeti da prate i nove avanture nevaljalog Iznoguda.

   („Dnevnik“, 2015)

Godina 2014., devenaestu godinu postojanja, za Leskovačku školu stripa „Nikola Mitrović Kokan“ počela je uspešno – strip album „Čudovišta“ serijala „Vekovnici“ koji piše i uređuje predavač u školi Marko Stojanović krajem januara uvršten je u izbor najboljih stripova u svetu za 2013. godinu koji svake godine sastavlja vodeći svetski strip teoretičar, Britanac Pola Gravet.

Marta se u štampi pojavio peti broj bosanskohercegovačkog časopisa „Parabellum“, koji je doneo temat posvećen Leskovačkoj školi stripa, sa opsežnim tekstom o samoj školi i stripovima dvanaestoro polaznika, koji su na ovaj način svoje stripove objavili u inostranstvu.

Usledila je Prva internacionalna izložba bugarskog stripa, kojom prilikom se strip iz Bugarske po prvi put predstavio van ove države, postavljena u saradnji s Leskovačkim kulturnim centrom. Ovom prilikom desila se i jedan sasvim nesvakidašnja stvar, nezabeležena do sada, kako saznajemo, u Evropi. Naime, gradovi Leskovac i Sofija su se pobratimili po stripu, što je prvi takav zabeležen slučaj, potpisivanjem protokola koji je sa Bugarske strane potpisao Petar Staimirov, predsednik Sekcije za strip pri udruženju likovnih stvaralaca Srbije. Svedoci koji su svojim potpisimm potvrdili pravosnažnost memoranduma bili su jedan od najuglednijih bugarskih strip crtača starije generacije, Rumen Čaušev,  i dobitnik Ninove nagrade za roman 2012. godine, književnik Goran Gocić.

Nakon 5 izložbi posvećenih serijalu “Vekovnici” predavača u Leskovačkoj školi stripa Marka Stojanovića održanih u Beogradu, Valjevu, Leskovcu i Zaječaru, izložbu “Kroz Vekovnike,” koju sačinjavaju radovi preko osamdeset strip autora iz Srbije, Hrvatske, Rumunije, Crne Gore, Grčke, Bosne i Hercegovine, Slovenije i Bugarske, otvorio je u beogradskom Studentskom kulturnom centru poznati kniževnik Goran Skrobonja 15. maja. Sem ovog predstavljanja u Beogradu, predstavnici Leskovačke škole stripa “Nikola Mitrović Kokan” bili su akteri još jednog uspeha i učesnici još jedne izložbe u prestonici Naime, karikatura “Gordosti i predrasude” Stojanovića i Aleksandra Anđelkovića nagrađena je i uvrštena među 17 najuspešnijih radova pristiglih na konkurs “Mitovi i predrasude: Kako mi vidimo Evropu a kako Evropa vidi nas” u organizaciji Evropske unije. Nagrade dobitnicima je uručio lično šef delegacije Evropske Unije u Srbiji, ambasador Velike Britanije Majkl Devenport. Taj događaj je bio prikladna uvertira u 16. Balkansku smotru mladih strip autora, koja je Leskovcu donela jedan svetski rekord, prvi koji nije vezan za roštilj.

Naime, najstariji strip festival na prostoru bivše Jugoslavije 2014. je imao čak 1172 učesnika iz 26 zemalja sa 5 kontinenata! Pomenuti vodeći stripski teoretičar Pol Gravet je tim izjavio da on lično ne zna da na svetu postoji strip festival sa ovolikim brojem izlagača. Uz osamdsetak gostiju iz zemlje i inostranstva (Belgija, Rumunija, Hrvatska, Makedonija, Bugarska, Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Grčka) i 21 zvanično dešavanje festivala, Leskovčani su imali priliku da vide tri izložbe od kojih vredi posebno izdvojiti izložbu Savremeni grčki strip kojim se strip scena Grčke predstavila u Gradskoj galeriji Narodnog muzeja. Takođe, dodeljene su i nagrade najboljim mladim strip stvaraocima Balkana, kao i memorijalne nagrade Nikola Mitrović Kokan i Miodrag Veličković Mivel.

Stojanović je u saradnji sa crtačem Igorom Stojkovićem iz Čačka nagrađen je plaketom „Branko Plavšić“ za najbolji kratki strip za strip „Nagrada“ na Međunarodnoj strip konferenciji  „Kragujevac 2014“ održanoj od 4-6. jula u Kragujevcu, što je bila najava plodne jeseni za školu stripa. Za samo 20 dana, Leskovačka škola stripa je na tri međunarodna salona stripa osvojila 12 nagrada. Prvo je na Međunarodnom salonu stripa u Beogradu 25-28.septembra Stojanović sa bugarskim crtačem Todorom Ilievim osvojio nagradu izdavača „Čarobna knjiga“. Zatim je na beogradskom festivalu subkulture „Paralel“ 9. oktobra osam učenika škole stripa dobilo nagrade (Aleksandar Anđelković, Dušan Anđelković, Stefan Stojković, Mina Davić, Stefan Veličković, Marijana Kostić, Marko Miladinović, Uroš Stojković) za svoje radove, da bi na Međunarodnom salonu stripa u Velsu u Makedoniji održanom od 17. do 20. oktobra, Stojanović osvojio drugu nagradu festivala, devetogodišnji Marko Miladinović nagradu za najmlađeg učesnika i Leskovačka škola stripa kao celina nagradu za ukupan kvalitet pokazan na festivalu.

Krajem avgusta, tačnije od 28. do 30.8. održana je i treća međunarodna strip kolonija u Pavlici kod Raške, jedina ovakve vrste u Srbiji, i na njoj su učestovali članovi škole stripa Aleksandar Anđelković, Marko i Miloš Serafimović.

U toku septembra je velikom međunarodnom festivalu, koji je trajao od 3. do 15. septembra 2014. u Sofiji, prvom u sedmodecenijskoj istoriji bugarskog stripa, organizator je sa deset najreprezentativnih strip crtača predstavio nacionalne strip scene Argentine, Australije, Belbije, Bugarske, Češke, Danske, Francuske, Nemačke, Holandije, Poljske, Rusije, Španije, Švajcarske, Sjedinjenih Američkih Država i Srbije. Iz svake od navedenih zemlja pozvan je jedan istaknuti strip autor za koga je organizator festivala procenio da je vodeća figura devete umetnosti za tu zemlju, da bude selektor nacionalne izložbe te zemlje. Od svih srpskih strip autora koji rade u zemlji i inostranstvu, za selektora Srbije na festivalu Sofija Ekspo (Sofia Expo) organizator je odabrao upravo Leskovačanina Marka Stojanovića.

Nakon izložbe čije je otvaranje bilo u Nišu, u Domu Vojske 7.10.2014, u sklopu međunarodnog projekta Prekogranične saradnje „Kreativnost u usponu“ a u saradnji sa Edukacionim centrom Leskovačka škola stripa je po prvi put izlagala u inostranstvu, i to u Bugarskoj, sa dve izložbe u Montani i u Sofiji. Izložba radova polaznika Leskovačke škole stripa, praćena prezentacijom istorije stripa u Leskovcu, otvorena je u Omladinskom centru u Montani 17.10., da bi sutradan ta ista aktivnost bila izvedena i u „Stolećnoj biblioteci“ u najstrožem centru Sofije, u prisustvu predstavnika ambasade Republike Srbije u Bugarskoj.

U novembru je stigao novi broj makedonskog magazina „Strip Kreator“, sa stripovima pripadnika Leskovačke skole stripa, Ivana Stojanovića Fikija, Miloša Cvetkovića, Marka Stojanovića i Aleksandra Anđelkovića, a Ivan Stojanović Fiki je i lično prisustvovao  Međunarodnom salonu stripa u Velesu na poziv organizatora.

Kad se uzme u obzir sve pobrojano, moglo bi se reći da Leskovačka škola stripa u 2015, dvadesetu godinu svog postojanja i rada, ulazi visoko podignute glave!

M.M.

   (Objavljeno: nedeljnik "Nova naša reč", 2015)

NOVI SAD - Izložba alternativnog stripa autorke Beate Vild biće otvorena sutra u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine.

Postavka "comiXconnection" je projekat Koordinacije istočne, srednje i jugoistočne Evrope pri Muzeju evropskih kultura, nacionalnih muzeja Berlina, navode organizatori.

Šta biva kada superžena Horni Dajk sretne depresivnu mačku Zorku, zlokobni gavrani prete gumenoj patkici, skitnica Mita Kombajn pomno sluša Momirkine partizanske priče, a superheroja Lavandermena muče košmari?

To je onda comiXconnection - strip, banda desenata, strip, kepregeny, strip, odnosno pet zemalјa, pet različitih istorijskih razvoja, pet različitih kulturnih i umetničkih scena, a to su Srbija, Hrvatska, Slovenija, Mađarska i Rumunija.

Istraživanjem u svakoj od zemalјa, došlo se do obimnog inventara nezavisnog stripa i njihovih autora.

Festivali, sajmovi i publikacije umetnicima pružaju priliku da njihovi radovi budu vidlјivi i poznati i van regionalnog i nacionalnog konteksta.

Najčešće je interesovanje za međunarodnu saradnju usmereno ka srednjoj i zapadnoj Evropi, dok je vidno manji broj umetnika koji se odlučuju za saradnju sa zemlјama iz neposrednog susedstva.

Cilј projekta je da se taj fokus iz perspektive umetnika, kao i publike razmotri i proširi. Ovih pet zemalјa ne dele samo zajedničke granice, nego i zajedničku istoriju i kulturu, koje povezuju ovaj veliki region.

Izložba će trajati do 15. februara. 

  STRIPBURGER #65 OPEN CALL

Hey there 2015, let's make some comics!

First of all happy New Year everyone!
We would like to kindly invite you to submit comics for the upcoming issue of Stripburger magazine.
- the format of the magazine is 27 x 19 cm (portrait). All the techniques are allowed as long as the comics are in black and white or in grayscale. If you want to send us color pages, contact us first. We are always looking forward to see new approaches in storytelling and art!
- language: English
- theme: as you please
- deadline: March 1, 2015
- send to: burger@mail.ljudmila.org

Click here for more information or email us! We highly look forward to your comics! Cheers, Stripburger team

Živel strip! Živela Animacija! 15

natečaj za strip in animacijo
za osnovnošolce in srednješolce Furlanije - Julijske Krajine in Slovenije

Homo ekranis - novi model čoveka hipermoderne epohe!

    SVI EKRANI SVETA

Dugo je ekran-film bio jedinstven i neprikosnoven fenomen. U epohi globalnog ekrana on se stopio u galaksiju beskrajnih razmera. Očigledno duboko smo zašli u eru dinamičkog razvoja medija u kojoj stari, dobri duh filma, kroz novo doba ravnih digitalnih ekrana, hrani hipermodernu kulturu pa i medij stripa

„Hipermoderna epoha je savremenica istinske inflacije ekrana. Čovek nikada ranije nije raspolagao sa toliko ekrana, ne samo za posmatranje sveta već i za jednostavno življenje. A sve ukazuje na to da će se ovaj fenomen, nošen uspesima haj-tek tehnologije, još više širiti i ubrzavati“ – ističu pored ostalog Žil Lipovecki i Žan Seroa u veoma provokativnoj i u nas čini se pomalo marginalizovanoj studiji „Globalni ekran - od filma do smartfona“ koja se pojavila u izdanju vrlo agilnog novosadskog izdavača „Akademske knjige“. Ne znamo da li su u vreme pisanja pomenutog dela (2007) francuski autori imali na uvid teorijska i praktična iskustva Amerikanca Skota Meklauda, „Maršala Makluana medija stripa“, i njegovu knjigu „Promenljivi stripovi: kako imaginacija i tehnologija revolucionišu umetničku formu“ („Vilijem Morou pejperbuks“, 2000). Jer Mekluad je sedam godina pre „Globalnog ekrana“ inaugurisao neke od premisa koje pretpostavljaju Francuzi i razložio ideju tzv. beskonačnog (crtačkog) platna (engl.infinite canvas) ili bolje reći - neograničenog ekrana. Pokazao da već (o)davno živimo u vremenu proliferacije ekrana, čudesnom univerzumu u ekspanziji koji se stalno pomera i širi granice. Odnosno - kako stari, dobri duh filma, kroz novo doba malih i velikih ekrana, hrani hipermodernu kulturu pa i medij stripa.

Naslovna strana knjige Globalni ekran

Odavno Meklaudovu formu „beskonačnog platna“ koriste mladi, moderni, ka novim tehnologijama okrenuti umetnici koji strip ne ograničavaju na standardne, štampi prilagođene formate, već rastežu radove u sva četri pravca, po dužini, širini, visini i dubini. Nešto slično „Premotavanju“, strip-objektu Alekse Gajića iz 2012. godine, mada je on „rastegljiv“ samo po „dužini“. Očigledno danas postoje značajne razlika između štampanog i novog, elektronskog stripa, budući da se formalna ograničenja tradicionalnog formata novinskih ili magazinskih izdanja „literature u slikama“ sve više prevazilaze korišćenjem jedinstvenih mogućnosti veba. U tom kontekstu, Meklaud predstavlja ideju da je veličina digitalne stripske stranice  beskonačna i da se razvija, pretapa i rastače na „crtačkom platnu“ kao na (p)okrenutoj filmskoj traci. Na kraju, posredno, inauguriše i jednu od glavnih teza „Globalnog ekrana“: kako svi ekrani sveta samo kopiraju prvobitni, belo kino-platno!

Jer beskonačno stripsko platno nije paginirana niti razdvojena linijama, niti okvirom konvencionalnog stripskog kvadrata. Autori veb-stripove šire i rastežu u svim mogućim pravcima digitalne table ili ekrana koji izaberu. Tako da umetnik može ubedljivije da prikaže (i pokaže) kompletnu stripsku priču neodređene dužine na jednoj-jedinoj “strani”, ekranu monitora jer se stranice ne listaju, već kao na filmskoj traci panoramski razmnožavaju i pomeraju, tj. skroluju.

Dugo je ekran-film bio jedinstven i neprikosnoven. U epohi globalnog ekrana on se totalno stopio u galaksiju beskrajnih razmera. Očigledno duboko smo zašli u eru dinamičkog ekrana i „nove, hiper-modernosti“ koja je započela filmom, razvijala ekspanzijom TV, a trenutno zaokružena (r)evolucijom digitalnih medija. Zato i jedan i drugi medij, film i strip, možemo da analiziramo kao preteče novog sveta globalnog ekrana realnog vremena (real time) koji prikriva celo vizuelno polje, ne samo horizonte našeg i autorskog pogleda već i virtuelne stvarnosti. Jer kako zaključuju i Žil Lipovecki i Žan Seroa filmska umetnost, a za njom TV, strip, laptop računari, internet, smartfon, radikalno pomeraju naš odnos spram stvarnosti i naš pogled na svet, stvarajući novi model čoveka: Homo ecranis!