...Dragoljub Dragan Savić

Dragoljub Dragan Savić
(1957–2022)
strip autor • crtač • urednik • izdavač • scenarista • ilustrator • pedagog

24. februar – 7. mart 2025 • Otvaranje 24. februara 2025. u 17 časova

U 17:30 okrugli sto: „Dragan Savić (1957–2022): Između stvaranja svetova i žudnje za savršenstvom“ sa učešćem umetnika, stručnjaka, prijatelja i kolega

Organizatori: Udruženje stripskih umetnika Srbije, Beograd; Dečji kulturni centar, Beograd; Udruženje „Svet stripa“, Kragujevac

www.dkcb.rs/retrospektivna-izlozba-dragoljub-dragan-savic/

  ...i hroničar makedonskog stripa: Intervju sa Aleksandrom Stevanovim

   Неуморен истражувач и хроничар на македонскиот стрип: Интервју со Александар Стеванов

   Александар Стеванов е неуморен истражувач и хроничар на македонскиот стрип, чие име постепено прераснува во синоним за упорност и систематичност во одбележувањето и промовирањето на деветтата уметност во Македонија. Неговата публикација „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ е од оној редок вид на истражувачки трудови што повлекува не само хронолошки преглед на локалниот стрип, туку користи и архивски извадоци од дневниот печат и разговори со релевантни автори за да се создаде целосна слика за трендовите во ова поле во изминатите три и кусур децении. Во таа насока, повод за ова интервју е објавување на најновиот том од публикацијата, со која се опфаќа периодот 2016–2019, а кој беше за прв пат претставен во јуни минатата година на фестивалот „Стрип Трип“ во Скопје.

   1. Како и кога се роди идејата за „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ и зошто се одлучи на ваков формат?
   Иако патот до идејата несомнено е поплочен уште од раното детство, во време кога се запознав со македонскиот стрип и со стрип-историографијата, таа веројатно се зачна пред нешто повеќе од десет години. Почнувајќи посериозно да се интересирам за домашната стрип-сцена и за нејзината историја, во тој период напишав повеќе текстови на овие теми, како што се тие за првата македонска стрип-ревија „Макстрип“, за забавното списание „Илустриран забавник“, за женскиот стрип во Македонија и за учествата на македонските автори на стрип-фестивалите во регионот. Како би можел бргу и едноставно да ги проверувам потребните информации кои беа раштркани во мноштво написи објавени во дневниот печат, во разни списанија, стрип-ревии, каталози и на семрежјето, решив да ги поставам на едно место. Сето она поврзано со македонскиот стрип – од стрип-изложби и работилници, преку стрип-ревии и албуми, па до учества на стрип-фестивали и освоени награди – по хронолошки редослед почнав да го подредувам во програмата Мајкрософт ворд.
   По една-две години бројот на страниците на фајлот стана речиси четирицифрен, големина поради која престана да ѝ служи на основната цел – брза и едностава проверка на информациите. За поголема прегледност, тогаш се зафатив со преработка на текстовите. Пишував енциклопедиски, задржувајќи ги најзначајните нешта, по што напишаното графички го уредував во соодветна програма – Индизајн. Во неа секоја хронолошка одредница ја издвојував типографски, а за дел од нив поставував и придружни слики. За секоја година, една по друга, тогаш почнав да пишувам воведи, а ставав и цитати од други автори со што напишаното дополнително се збогатуваше и прошаруваше. Иако личеше на публикација и веројатно уште во тоа време во глава ми се вртеше насловот „Визуелна хроника на македонскиот стрип“, би сакал да истакнам дека во тие мигови воопшто не ни помислував дека тоа што го правам еден ден ќе биде објавено.
   Трудот што го вложував беше со цел да создадам публикација за моја лична употреба, база на податоци што ќе ми служи за написите и за книгите што во тоа време ги планирав. Во разговор со мојата тогашна девојка, веројатно некаде во втората половина на 2015 година, ѝ споделив дека работам на подредување на настаните од македонската стрип-историја. Се сеќавам дека ѝ покажав неколку страници од тоа што го правев, кои беа уредени речиси идентично како и оние во сега веќе објавените пет тома на „Визуелна хроника на македонскиот стрип“. Мислам дека ѝ се допаднаа. Ме праша дали ова што сум го изготвил е со план некогаш да биде објавено. Ѝ реков – не. Тогаш ме праша – а зошто не? На таквото прашање не знаев што да одговорам. Си помислив – навистина, а зошто не? Веројатно тоа беа миговите кога идејата за „Визуелната хроника на македонскиот стрип“ беше родена.

   2. Кои се специфичностите на создавање на една хроника на стрипот, односно каква е методологијата по која ги бираш различните изданија? Каде е фокус во текстуалното и визуелното изразување? Нешто што ми паѓа во очи е дека избегнуваш квалитативно оценување на делата... Кој е најтешкиот дел и дали станува полесно со тек на време?
   Во идеален свет, методологијата би била да се истражи сѐ. Ограничен од условите и реалноста, мојата методологија се состои во истражување на она што е најзначајно и што сум во можност да го истражам. Притоа прибележувам апсолутно сѐ што е поврзано со македонскиот стрип и со стрипот во Македонија. Информациите воопшто не ги прекарувам преку сито. Па така во „Визуелната хроника на македонскиот стрип“ се објавени значајни настани како на пример освоени први места на меѓународни конкурси и објавени стрип-албуми, но и такви што се од минорно значење, како што се учества на фестивали или манифестации на кои била изложена по некоја стрип-табла. Покрај претходно споменатите два природни критериума, единствен друг предуслов за едно нешто да влезе во „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ е да е од формален, односно од јавен карактер. Во прво време ги прибележував и стриповите на странските автори што содржински имаат некаква врска со Македонија, главно историска или географска, нешто што подоцна го отфрлив, односно го префрлив како тривијалност во воведните текстови.
   За потребите на првата „Визуелна хроника на македонскиот стрип“, која го обработува стрипот во деведесеттите, ги набавив речиси сите домашни стрип-публикации што излегле во тој период – „Макстрип“, „Клик“, „Лифт“, „Стрип арт“... Оние што не ги најдов – ги прелистував во Националната и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“ – Скопје, за што морав да патувам од Штип. Посакувам да имав повеќе време (и средства) за истражување, но немав. Многу од подоцнежните домашни стрип-изданија, особено оние од втората декада на XXI век, веќе ги имав набавено во време кога почнав да истражувам. Во тоа време многу ми помогнаа и новинските текстови објавени на семрежјето. Многу од тие текстови денес веќе не се достапни онлајн. Сепак, речиси сите оние што се референцирани во „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ се спасени од дигиталната апокалипса затоа што ги зачував на мрежното место „Интернет аркајв“.
   Од помош ми беа и неколку специјализирани мрежни места, како што се „СтрипВести“, македонскиот стрип форум „Макстрип“, електронското списание „Македонска ризница“, библиотечниот систем „Cobiss“, како и архивите на „Тајм.мк“ и „ЗаУм“. Се служев и со она што дотогаш беше напишано во македонската стрип-историографија, првенствено со книгата „Стрип – запис со човечки лик“ на Томислав Османли, како и со по некој напис. Ми помогнаа и неколку мои пријатели и членови на македонската стрип-сцена, меѓу кои Дарко Богданов и Ване Трајков. За неколку изданија што имав проблем да ги пронајдам, ми помогнаа Марина Костова и Јордан Коцевски. Би го спомнал и нашиот афирмиран стрип-автор и издавач Никола Темков, кој со мене сподели поголем број настани поврзани со домашниот стрип за кои не знаев.
   Што се однесува до балансот меѓу текстот и сликите – тој самиот си се најде, а давањето оценки намерно го избегнувам. Имајќи предвид дека уметноста, вклучително и стрипот, се субјективни, со оценувањето сметам дека непотребно ќе го наметнев мојот поглед на нештата. Иако е невозможно едно дело да избега од светогледот на авторот, се трудев „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ да е што пообјективна. Во таа насока, во вид на цитати, споделени се и мноштво мисли на други стрип-автори со кои не секакогаш се согласувам. Најтешкиот дел од работата е потребниот број физички примероци да се достави до НУБ, а за тоа дали истражувањето со текот на времето станува полесно – и да и не. Полесно е затоа што човек стекнува искуство, а потешко затоа што процесот малку по малку го губи авантуристичкиот карактер и станува рутина. За среќа, историјата на македонскиот стрип повремено знае да ме изненади со нови и неочекувани сознанија, правејќи ја возбудата од истражувањето иста како и онаа на самиот почеток. 

   3. Има ли некои постојни хроники на регионално или глобално ниво кои ти служеле за урнек? Дали има слични изданија кои можеби би ги препорачал?
   Во регионот, кога станува збор за публикации во кои се обработува историјата на стрипот, немам сретнато ништо што е конципирано на сличен начин како „Визуелна хроника на македонскиот стрип“. Но, секако, постојат повеќе изданија во кои се обработува историјата на стрипот. Од оние објавени кај нашиот северен сосед би ги спомнал „Стриповите кои ги сакавме“ на Живојин Тамбуриќ, Здравко Зупан и Зоран Стефановиќ, „Историја на југословенскиот стрип 1“ на Славко Драгинчиќ и Здравко Зупан, „Век на стрипот во Србија“ на Здравко Зупан, како и книгата „Стрипот во Србија 1975 – 1995“ на Аница Туцаков. Во Бугарија е објавена книгата „Кратка историја на бугарскиот стрип“ на Антон Стајков, во Словенија – „Историја на словенечкиот стрип 1927 – 2007“ и реизданието насловено „Историја на словенечкиот стрип 1927 – 2017“, обете на Изток Ситар, а во Романија – „Историја на романскиот стрип 1891 – 2010“ на Додо Ница и Александру Чоботариу.
   Пред една година во Црна Гора беше објавена книгата „Цртежи и борби“ на Лука Ракојевиќ, во која се обработува деветтата уметност и Народно-ослободителната борба. Од македонското соседство, не знам само дали постои публикација за историјата на грчкиот стрип, а за албанскиот стрип, колку што сум запознаен – досега нема. Што се однесува до светот, постојат неколку публикации налик „Визуелна хроника на македонскиот стрип“. Една од нив е „Ди-си комикс година по година: Визуелна хроника“ во издание на „Дорлинг киндерсли“. Оваа публикација, всушност, ми беше урнек за графичкото уредување на моите визуелни хроники. Како што спомнав, во време кога почнав да ги подготвувам воопшто не мислев дека некогаш ќе бидат објавени, па нивниот визуелен идентитет го базирав врз визуелната хроника на „Ди-си комикс“.
   Како уште порана испирација би ја спомнал петтомната публикација „Сликовна историја на XX век“, како и второто дополнето издание на „Стрип – запис со човечки лик“ на Томислав Османли. Со неа, овој наш истакнат писател, прв стрип-теоретичар и прв стрип-хроничар ми покажа дека и македонскиот стрип може да биде предмет на сериозна обработка. Да не беше оваа книга, не сум убеден дека ќе постоеше „Визуелна хроника на македонскиот стрип“. Затоа огромна чест ми претставува тоа што пред неколку години Османли ме покани да напишам рецензија за третото издание на оваа негова исклучително значајна публикација.

   4. Дали има некои изненадувања на кои имаш налетано во текот на истражувањето или пак нешта на кои си заборавил? За мене лично, изненадување беше постоењето на „Вара“, а и постојано кој сѐ објавил стрип во некоја точка. Забавно беше и потсетувањето дека своевремено се продаваа стриповите „К-15“ и „Супер Тоше“.
   Истражувањето на македонската стрип-историја за потребите на „Визуелна хроника на македонскиот стрип“, имајќи предвид дека е како патување назад во времето, во целост би го окарактеризирал како изненадување. И за мене е фасцинантна приказната околу стрипот „Вара“. Покрај „К-15“, како куриозитет би го спомнал и стрипот за Ристо Бомбата и Кучешка тенија што излезе на крајот на 1993 година. Во врска со „Супер Тоше“, за мене огромно изненадување беше тоа што не може да се најде во ниедна македонска јавна библиотека и покрај тоа што е најпродаваниот македонскиот стрип во последните дваесетина години. Ме изненади и тоа што нашиот стрип-автор Маријан Камиловски освоил прво место за стрип на конкурс распишан од хрватското списание „Комикон“, како и тоа што објавувал во британски „2000 АД“. Изненадување беше и сознанието дека во Штип, градот во кој сум роден и живеам, и пред мене имало некој што правел стрипови.
   Пријатни чувства ми предизвика потсетувањето на „Макстрип“, кој веројатно е главниот виновник да се вљубам во македонскиот стрип. Оваа наша прва стрип-ревија почнав да ја купувам на почетокот на деведесеттите откако дознав за неа од реклама емитувана на Македонската телевизија. Меѓу многуте насловни страници на „Макстрип“ прикажани во рекламата имаше и таква на која беше нацртана убава девојка како се бори со мачка-мутант. Илустрацијата ме фасцинираше. Секојпат кога рекламата ќе беше емитувана се трудев да ја запаметам таа насловна страница. Тој број за жал не ми падна в раце, затоа што беше веќе распродаден. Го набавив дури по дваесет и кусур години, кога почнав да прибирам материјал за „Визуелната хроника на македонскиот стрип“. Тогаш разбрав дека автор на илустрацијата, на која всушност е прикажана Кет-Клоу, е легендата на српскиот стрип Бане Керац.
   При истражувањето, со особена радост се присетив и на списанието „Илустриран забавник“, кое исто така редовно го купувавме со друштвото, а кое ме изненади со тоа што излегло во повеќе броеви одошто своевремено си мислев. Во трафиката од каде го набавував, последните неколку броеви веројатно не беа дистрибуирани, па воопшто не знаев за нивното постоење. А најголемото изненадување за мене е тоа што домашната стрип-историја, иако е капка во морето во споредба со светот, сепак е далеку побогата одошто си мислиме.  

   5. Дали имало некои пропусти досега? На пример во 2024 откриваш нешто што би било одлично да се најде во изданието за 1990 – 1999 година? Дали можеби некој од страна ти се заканил досега, на пример на стр. 123 од тоа и тоа издание си пишал супершија а всушност е суперврат?
   Уште кога почнав да работам на „Визуелна хроника на македонскиот стрип“, мојата цел беше да бидам што посеопфатен. Сепак, уште на самиот почеток ми беше совршено јасно дека тоа е невозможна мисија. Се работи за обемен материјал кој е од разнороден карактер, пречки што неповолните услови за истражување ги прават неколкукратно поголеми. За целосна сеопфатност би требало да се прегледаат сите домашни публикации. Не само оние специјализирани за стрип, туку и тие што спорадично објавувале стрипови. А, како човек ќе знае кои се тие без да го прегледа секој еден број од секој еден македонски весник или списание? Тоа се купишта хартија.
   И како тоа да е малку, освен домашните изданија, за сеопфатност треба да се прегледаат и странските публикации имајќи предвид дека нашите автори имаат објавувано и во странство. Ретко која од тие странски публикации ја има во Македонија. Воедно и дел од македонските изданија во кои биле објавувани стрипови ги нема во ниедна македонска јавна библиотека. Покрај претходно споменатите стрипови „Супер Тоше“, во ниедна македонска библиотека не можат да се најдат и првите македонски стрип-публикации „Цар Самуил“ и „Историска стрипотека“, како и повеќе броеви на детското списание „Наш свет“.
Така што – да, во досега објавените пет тома на „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ имало повеќе пропусти. Не е спомната, на пример, изложба на Игор Тошевски од 1994 година на која биле изложени неколку негови стрипови, не се спомнати и стриповите објавени во „Голем одмор“ и во „Карамел“, како и неколку стрипа објавени во „Маргина“, не е спомнат стрип-фанзинот „Комикус магнус“, а пропуштено да се спомне е и за стрип-работилница за деца одржана во Битола во 2019 година, нешто за што дознав пред неполн месец. Но, и покрај ова, би сакал да истакнам дека во регионот не постои посеопфатна публикација за нечија национална стрип-историја во соодветен период од „Визуелна хроника на македонскиот стрип“. А доколку некој наш стрип-автор се почувствува засегнат поради тоа што некој негов успех не бил споделен во неа – слободно нека ме контактира. Ми се заканувал или не, јас секако ќе го прибележам тоа што ќе го сподели со мене во случај некогаш да се појави можност за објавување на втори дополнети изданија.

   6. Како го согледуваш развојот на стрипот во независна Македонија од 1990 година наваму, има ли некои побитни трендови што се воочливи – од типот на какви изданија преферираме, на какви наративи се фокусираат авторите?
   Нема некои изразени законитости во развојниот пат на македонскиот стрип и секој еден период со себе си носи свои правила. Во деведесеттите години на минатиот век, чинителите на македонската стрип-сцена како да се натпреваруваат во покренување и гасење на стрип-ревии. Првите неколку години од таа декада се период што го одбележува стрип-ревијата „Макстрип“, а во нејзината втора половина приматот е на алтернативниот стрип што се појавува на страниците на „Лифт“. За разлика од денес, кога во Македонија годишно излегуваат десетина стрип-албуми, интересно е дека во деведесеттите не е објавен ниту еден македонски албум од комерцијален карактер. По еден транзициски интервал, при крајот на наредната декада почнува периодот што домашните стрип-автори го означуваат како ренесанса, односно препород на македонскиот стрип. Тука некаде замав земаат авторите што гравитираат околу форумот „Макстрип“, подоцна организирани во здружението „Макстрипови“, а се појавуваат и дигиталните стрипови.
   Неколку години подоцна, со појавата на стрипоиздателствата „М-комикс“ и „Стрип квадрат“, како и со интензификацијата на издавачката дејност на Стрип центарот на Македонија – Велес, почнува период на т.н. мини издавачка револуција. По достигнување на една кулминативна точка во издаваштвото, оттогаш па до денес вкупните тиражи на македонските стрип-публикации на годишно ниво се во постојано опаѓање. Во 2023 година, на пример, тие се за десет пати помали во споредба со оние од 2014 година. Сепак, македонскиот стрип бележи успеси на други фронтови. Последните неколку години би ги окарактеризирал како период на македонската стрип-историографија, која полека но сигурно станува една од најбогатите во регионот. Удел во тоа има и „Визуелна хроника на македонскиот стрип“. Нејзините досега објавени пет тома, доколку се посматраат како единечно издание, ја прават „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ најобемната публикација за нечија национална стрип-историја во овој дел од светот.
   Преку патувачката изложба „CAN for Balkans“ поставена во Романија, Албанија, Србија, Белгија и Бугарија, во изминативе две години македонскиот историски стрип доби огромна меѓународна промоција. Беа промовирани стрипови на Коле Манев, Миле Топуз, Љупчо Филипов, Диме Иванов-Димано, Дарко Богданов... Почнувајќи од минатата година, во Скопје се одржува фестивалот „Стрип трип“, кој е со амбиции да прерасне во една убава традиција и нешто што верувам дека ќе го одбележи периодот што следува. Минатата година се појави и првиот стрип што по сценарио на македонски автор, Бранко Прља, беше нацртан од вештачката интелигенција. Којзнае, можеби и ова претставува најава за едно ново поглавје од историјата на стрипот на македонско тло.

   7. По што би бил карактеристичен периодот застапен во најновата книга? Дали тука има некои изненадувања или моменти што се особено интересни?
   Најновата „Визуелна хроника на македонскиот стрип“, која на почетокот на јуни имаше промоција на фестивалот „Стрип трип“ во Скопје, го опфаќа периодот 2016 – 2019 година. Таа е најобемната и веројатно најсеопфатната од досега објавените пет тома. Се издвојува од останатите и по тоа што воведот за неа не го напишав јас, туку почитуваниот Томислав Османли кој е првиот проучувач на домашното стриповно минато. Во него тој прави опширен преглед на македонската стрип-историографија, делејќи ја на две етапи, при што става акцент на „Визуелната хроника на македонскиот стрип“. Како и за сите досега објавени томови на оваа публикација, така и овој том излезе со поддршка од Министерството за култура, во рамките на годишната програма за остварување на националниот интерес во културата, за што сум многу благодарен.
   Во периодот што овој том го го опфаќа, 2016 – 2019 година, ентузијазмот на стрип-авторите кој е главна причина за постоењето на македонската стрип-сцена добива добредојдена конкуренција во зголемената поддршка од страна на државата. Ова е период во кој згаснува „М-комикс“, по што по киосците во Македонија престануваат да излегуваат лиценцни стрипови, но и период во кој почнуваат да излегуваат сѐ повеќе стрип-албуми на домашни и на странски автори. За мене лично овој период е особено значаен затоа што во него беа објавени моите први публикации, вклучително и првиот том на „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ кој излезе кон средината на 2019 година.

   8. Како е да се пишува за себе во во трето лице, „Еден дечко од Штип што се прави... од кај да почнам...“ Или објективно да се зборува за резултатите на пријателите/соработниците...
   Минатата година еден мој пријател ми сподели дека кога бил уредник на списание, како би избегнал субјективизам и конфликт на интереси, ставил забрана за објавување на своите дела во него. Како дел од домашната стрип-сцена која е предмет на обработка во визуелните хроники, јас го немав таквиот луксуз. Сепак, мислам дека не ми е особен проблем да бидам објективен и кога се изразувам во илеизам, односно кога станува збор за активностите што јас сум ги имал на полето на стрипот. А и свесен сум дека делото би изгубило на вредност ако го претворам во средство за опевање на сопствените подвизи, исто како што би изгубило на вредност ако некого намерно изоставам. Моја цел е сите што сработиле нешто да бидат испочитувани, без оглед дали сме пријатели, познаници или, пак, воопшто не се познаваме. Така што, се трудам сето она што македонските стрип-чинители го сработиле да биде опфатено во „Визуелна хроника на македонскиот стрип“, а преку споделените цитати да биде опфатено и дел од она што тие го рекле за деветтата уметност на македонско тло. Се надевам дека успевам во ваквата определба.

   9. Дали би имало некое интегрално издание во иднина и ако има, дали би коригирал нешто од она што веќе е објавено?
   Всушност, интегрално издание беше првичниот план. Во тоа време дури и имав некои разговори за спонзорство на такво издание, кои очегледно не вродија со плод. А, по разговорите со претставници на неколку издавачки куќи ми стана јасно дека најдобро би било „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ да се подели на повеќе томови. Дали во догледна иднина би имало интегрално издание – не верувам. Ова повеќе е прашање за некој издавач, но ќе се обидам да објаснам зошто така мислам. За објавување на такво издание би требало да се испочитува некоја минимална издавачка логика, што мислам дека во моментов не е можно. Како прво и најбитно, тиражот на досега објавените пет тома не е исцрпен. Тоа значи дека таквото издание уште во старт како конкуренција би ги имало постојните. Како второ, интегрално издание би чинело многу пари, кои ако се знае ситуацијата со стрипот во Македонија тешко да бидат вратени.

   Но, јас се надевам дека за 20 – 30 години, доколку сме живи и здрави, доколку се распродадат тиражите и доколку кај мене сѐ уште опстојува пасијата за деветтата уметност, дека барем дел од досега објавените пет тома на „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ ќе доживеат реизданија. Ако тоа се случи – секако дека би биле втори дополнети изданија. Тоа значи дека би го вметнал сето она што сум го открил откако постојните изданија биле веќе објавени, а со самото тоа и би биле пообемни, односно со повеќе страници. Би имале и нови насловни страници, нови воведи, а делумно и нови цитати, односно би биле вистински нови и дополнети изданија, а не репринти.
   А, во меѓувреме, што ми е примарна цел, ќе се сконцентирам на изготвување и објавување на нови томови на „Визуелна хроника на македонскиот стрип“ во кои ќе бидат опфатени нови периоди од историјата на македонскиот стрип. Наредниот том, чија подготовка е во завршна фаза, ќе го обработува периодот 2020 – 2023 година. Се надевам дека ќе биде објавен догодина. Доколку сѐ уште ме држи ентузијазмот, потоа планирам да се навратам на децениите пред првиот том на „Визуелна хроника на македонскиот стрип“, односно во периодот пред осамостојувањето на Македонија. Всушност, првите чекори во таа насока се веќе направени.

Автор: Ивица Дукоски

  ...za Balkansku smotru
  mladih strip autora

Leskovačka škola stripa „Nikola Mitrović Kokan” koja radi u okviru Leskovačkog kulturnog centra organizovaće ove po dvadeset i sedmi put manifestaciju „Balkanska smotra mladih strip autora”. Centralna manifestacija odigrati od 27. do 29. juna  2025. godine u prostorijama Leskovačkog kulturnog centra, Narodnog muzeja i Narodne biblioteke „Radoje Domanović” u Leskovcu.

Smotra će i ove godine biti nagradna, pa će najbolji u kategorijama mladog strip-crtača, ilustratora, strip-scenariste i strip-teoretičara na prostoru Balkana dobiti plakete sa likom Nikole Mitrovića Kokana, a dodeliće se i četiri dodatne diplome u sve četiri kategorije. Diplomu će dobiti i najbolji debitant, a dodeliće se i plaketa za doprinos srpskom stripu i balkanskom stripu. O dobitnicima ovih nagrada odlučivaće tročlani međunarodni žiri. Svi koji pošalju radove će dobiti zahvalnice za učestvovanje na smotri i biće pobrojani u katalogu koji će svaki učesnik dobiti. U sklopu same manifestacije koja će trajati tri dana, održaće se brojna predavanja, projekcije animiranih, igranih i dokumentarnih filmova, promocija strip-časopisa (iz zemlje ali i iz inostranstva) i knjiga o stripu, a biće neizostavno i tribina, javnih intervjua te okruglih stolova.

Što se propozicija za učestvovanje u takmičarskom delu tiče, one su sledeće: pod terminom mladi autor podrazumevaju se oni autori mlađi od trideset godina, i svi koji ispunjavaju taj osnovni uslov slobodni su da svoje radove u bilo kojoj od četiri kategorije podnesu na uvid žiriju, ili kao materijal za izlaganje (izlagati mogu i stariji autori, što je i poželjno u cilju pružanja primera mlađim kolegama, ali ne mogu ući u konkurenciju za dodelu nagrada). Za nagrade mogu konkurisati samo strip-autori sa prostora Balkana, ali radove mogu slati autori iz čitavog sveta (na  Balkanskoj smotri 2024. učestovalo je, na primer, 3121 autor iz 83 zemlje sveta sa 6 kontinenata).

U kategoriji ilustracije moguće je konkurisati kako ilustracijom u boji, tako i crno-belom ilustracijom, a strip-scenarije i teorijske tekstove treba slati otkucane u programu Word, ili pak podneti gotove i završene stripove koji su po scenarijima nastali. Može se učestovati sa neograničenim brojem radova, i u pitanju ne moraju biti gotovi, kompletni stripovi, kao ni oni koji su rađeni specijalno za Balkansku smotru. Jedini uslov je da dati radovi nisu već podnošeni i izlagani na nekoj od prethodnih Balkanskih smotri.

Ovim se upućuje i poziv za učestvovanje svim mladim strip-autorima, školama i radionicama stripa koje deluju na prostoru Balkana; Leskovačka škola stripa će se potruditi da bude što je moguće bolji domaćin svim gostima.

Važna napomena: Radove treba slati na sledeću adresu:
Miloš Cvetković
Kozaračka 48
16000 Leskovac

najkasnije do 1. maja 2025. godine. Poželjno je slati kvalitetne kopije i printove, kao i skenove u 300 DPI na adresu:
balkanska.smotra.stripa@gmail.com — gde je moguće dobiti i dodatne infomacije.

Sajt festivala: https://www.bsmsa.rs/

  ...Raška škola crtanja

Pozivamo sve učenike iz Srbije, Albanije i Severne Makedonije da se prijave na međunarodni tematski strip konkurs pod nazivom Sve što kažemo je DAJMO ŠANSU POMIRENJU!

Organizator ovog poziva je Klub likovnih umetnika „Raška škola crtanja“ iz Raške, Srbija, u partnerstvu sa Creative Citi Center – Multifunkcionalnim društveno kulturnim centrom iz Albanije i saradnicima iz Severne Makedonije i Srbije.

Poziv je zasnovan na grantu Omladinskog fonda za kulturu Zapadnog Balkana (WBYCF)

PROPOZICIJE

-Pravo učešca imaju svi učenici iz: Srbije, Albanije i Republike Severne Makedonije (osnovnog i srednjeg obrazovanja).

-Tema takmičenja je POMIRENJE. Konkretnije, ovo uključuje: oslobađanje od zatočeništva prošlosti i suprotstavljanje govoru mržnje; traženje onoga što spaja a ne onoga što razlikuje balkanske narode; poštovanje žrtava bez obzira na etničku pripadnost; čuvanje secanja na stradale i dr.

-Dužina stripa treba da bude do 2 stranice i najmanje 5 slika, u A4 formatu (min. 300dpi ).

-Svaki autor (bilo crtač, crtač mastila, kolorista) može učestvovati samo sa jednim stripom. Postoji izuzetak za scenariste, gde je jednoj osobi dozvoljeno da napiše scenario za više stripova.

-Na jednom stripu može raditi više autora. Veoma je važno da naslov bude naveden na početku stripa, a autori moraju biti navedeni ispod naslova ili na kraju stripa.

-Uz strip dostaviti ličnu biografiju (ime i prezime, datum rođenja, adresu, imejl adresa, godina izrade stripa. Radovi poslati bez ovih podataka neće se uzeti u obzir za nagrade.

-Stripovi mogu biti na službenim jezicima zajednica učesnica, kao i na engleskom. Pristigle stripove će pregledati posebna međunarodna komisija koja će izvršiti selekciju i predložiti nagrade:
   • 1., 2. i 3. mesto za najbolji strip u celini (zasebno za kategoriju osnovnih škola i zasebno za srednje škole)
   • nagrade za najbolji crtež,
   • nagrade za najbolji scenario-poruku,
   • nagrada za najmasovniju školu.

Najbolji stripovi biće izloženi na specijalnoj izložbi u julu u Raški (Srbija), kao i u posebnom katalogu.

Svi učesnici, škole i njihovi mentori biće navedeni u katalogu. Svi nagrađeni dobiće diplome, kao i komplet publikacija KLU „RAŠKA ŠKOLA CRTANJA“

Svi učesnici će dobiti sertifikate o učešcu.

Rok za slanje stripova je 31.05.2025.

Stripove poslati na e-mail: raskaskolacrtanja@gmail.com sa naznakom
ZA KONKURS STRIPA – RECONCILIATION - POMIRENJE.
Za više informacija obratite se na ovu e-poštu.

Opšti cilj projekta je; Razvijanje svesti za međusobno pomirenje u regionu Zapadnog Balkana
Naš projekat ima konkretne ciljeve :
a) Organizovanje kreativne kampanje na teme međusobnog pomirenja i razumevanja, korišcenjem kreativnog alata STRIP
b) Organizovanje oblika višednevne komunikacije mladih ljudi iz različitih delova ZB6 - kroz učešce međunarodne strip kolonije u Raškoj-Srbija

ČEKAMO VAS!

  ...Živko Nenadov
  (Sivac, 19.09.1937 – Novi Sad, 25.01.2025.)

   Živko Nenadov je rođen u Sivcu 1937. godine. U rodnom mestu je završio osnovnu školu, dok je gimnaziju pohađao u Somboru. Po završetku škole njegova porodica se seli u Novi Sad, dok Živko u Zagrebu studira agronomiju, koju će i magistrirati u Novom Sadu. Zapošljava se u Izvršnom veću Vojvodine, u Pokrajinskom sekretarijatu za informisanje, gde radi do penzionisanja.

   Među Živkovim kolegama bio je i Dušan Duda Vukojev, koji se već 1970-godina definisao kao jedan od najoriginalnijih autora stripa, a naročito kao veoma aktivan i produktivan strip-scenarista. Iz ovog poznanstva kasnije će krenuti i saradnja između Živkovog sina Dejana i Dude Vukojeva, koja je rezultovala u više stripova.

   1980. godine Živko počinje da radi na stripu zajedno sa svojim 15-ogodišnjim sinom Dejanom. Živko je pisao sinopsise za kratke priče, koje je onda Dejan uobličavao u scenarija i nacrtao. Tako su nastale kratke priče uglavnom fantastičke tematike, na 5-8 strana, „Stražar“, „Atentat“, „Predskazanje“ i „Mišolovka“, objavljene u Stripoteci 1983. godine, „Priča Nadyia sa Ozirisa“ (Omladinske novine, 1984, četiri strane) i priča „Poslednja cirkuska predstava“ (četiri strane), za koju nije poznato da li je objavljena.

   Svakako da najveći uspeh dolazi 1985. i 1986, kada Živko i Dejan Nenadov objavljuju prvo u Vidicima, a zatim i u YU stripu pet priča o Elazaru („Smrt u Vavilonu“, „Večna prica“, „Ružin dvorac na brdu Mitlah“, „Bunar“ i „Na poljima đavolje trave“). Priče su 1988. i 2006. objedinjene u albumu „Elazar“, koji je pre nekoliko godina dobio i svoje francusko izdanje. Priča „Smrt u Vavilonu“ osvojila je prvu nagradu na konkursu Vidika i YU stripa. Poslednji strip koji su zajedno uradili Živko i Dejan Nenadov bio je strip „Lavirint“, objavljen 1988. u Mladosti i u Cepelinu.

   Živko je bio oženjen sa Katalin (rođena Farbaš), a pored Dejana imali su i sina Milenka.

---

   Intervju iz 2016.

   Poštovani gospodine Nenadov, možete li ukratko opisati Vašu povezanost sa strip umetnošću?
   Podsetili ste me na razgovore koje smo vodili kada smo se upoznali. Tema razgovora je bila, čini mi se, samo jedna: strip i stvari sa njim u vezi. To je, možda, kod vas stvorilo utisak da ja o toj stvari  znam više nego što stvarno znam. Istina je da sve što imam da kažem o toj temi "pogled sa strane". Niti sam kompetentan, niti sam dovoljno informisan da bih o tome mogao razgovarati sa poznavaocima „medija“ kao takvog. Pošto me je interesovanje  za strip napustilo davno, sve što o tome znam moglo bi se oceniti onim da znam „koliko je pristojno za jednog džentlmena".
   Druga je stvar što sam ja bio uključen u dešavanja oko stripa iz razloga "nužde". Naime, poznato vam je da su se Dejan (Nenadov, sin Živka Nenadova, prim. aut.) i Pera Meseldžija, kao vrlo mladi, uključili u "bratiju" strip crtača, što sam ja kao otac bio dužan da pratim. Video sam da se Perin talenat arči na stvari, po mom mišljenju, potpuno bezvredne, pa sam sa razlogom očekivao da će i Dejan biti zahvaćen tom strujom, gde priče piše ko stigne, a i izgledale su tako kao da ih piše ko stigne. (Sećam se, sada, jedne epizode Tarzana gde je nekim putevima gospodnjim u džunglu dospeo neki hipnotizer (!?!) i naravno izazvao sukob sa Gospodarom džungle. Poenta priče, u toj epizodi, je bila da se taj hipnotizer, nespretan kako ga je Bog dao, verao po drveću, pa se smandrljeknuo i slomio vrat).
   Na samom početku interesovanja za strip, kako sam vam ispričao, bila je grupa dečaka iz umetničke škole koji su svi, sa mladalačkim entuzijazmom, krenuli da budu strip crtači. Pošto je za njih strip bio crtanje, i samo to, ja sam im skrenuo pažnju na važnost priče. Dobra priča, dobro nacrtana čini dobar strip. Skrenuo sam im pažnju, takođe, na ograničenja kod korišćenja tuđih priča (šta je autorsko pravo, pravo kopirajta i dr.). Onda je Dejan od mene tražio, kad sam već izmislio problem, da ga rešavam. I stvarno, za njegove prve stripove, pa i kasnije, ja sam mu davao ideje šta bi moglo da se nacrta kao strip. Te ideje su bile u vidu kratkih sinopsisa, jer niti sam ja pisao priče, niti sam znao kako treba da izgleda scenario. On je pravio scenarija, znaci izmišljao likove, kadrirao, dodavao dijaloge (ja sam ponekad ispravljao pravopisne greške). Kada smo stigli do priča o Elazaru, on se već toliko izveštio da mi ni sada nije jasno kako je od onih potpuno nefotogeničnih sinopsisa mogao da napravi nešto sto je ličilo na strip, ipak čini mi se pomalo nestandardan i netipičan.
   „Elazar“ je, možda, najznačajnija stvar koja se desila Dejanu na putu strip crtača. Postao je - autor. Taj album je bio nešto potpuno novo u odnosu na tekuću produkciju, originalan i po tematici i po realizaciji, i ako nije spadao u naročito komercijalne poduhvate, doneo je nešto vrednije: izdvojio je svog mladog autora iz mase onih koji su radili, ko bolje, ko slabije, na standardan način onoga što se smatralo stripom. Što se tiče, pak, teksta on je bio u duhu aktuelnih događanja u svetskoj i našoj književnosti (Borhes, Pavić, Markes, Kiš, Brodski), originalan onoliko koliko su dopuštale naše skromne snage, a i ako bi se pronašla neka sitnija krađa - kradeno je od najboljih. I sada mi je žao što ovde, kod nas, nije moguće ni najskromnije živeti od autorskog stripa, jer da je to bilo moguće možda bih ja još ponešto uradio, sa Dejanom ili nekim drugim, a komercijalni strip me uopšte ne interesuje (ne znam ni o čemu se radi u stripovima koje sada radi moj nekadašnji „ortak").

   Kako ste se snalazili u ulozi scenariste stripa?
   Ne znam da li ste primetili kako sam lako objasnio činjenicu da sam za potrebe svog sina napisao par scenarija. Gotovo bi čovek rekao: pa, mogao je i Perin tata to da uradi za svog sina. Ali, naravno, sve tate vole svoje sinove što ne znači da baš svi mogu da im pišu scenarija ili komponuju muziku. Treba tu još nešto osim ljubavi i volje. To nešto se, voljom Svevišnjeg, zateklo u našoj kući. Ja sam čitav radni vek proveo na poslovima gde je na kraju „trake“, kao finalni proizvod mog posla bio neki odštampan tekst. I što je najvažnije, taj tekst je postajao „javan“, često pažljivo analiziran, jer je mogao da proizvede ovakve ili onakve posledice za konkretne ljude, a dok sam bio mlađi tekstovi su mi prolazili kroz prethodnu, nekada rigoroznu i ne baš dobronamernu recenziju. To je kao škola bilo važno - nauči vas da se rečima ne možete olako koristiti, da pisana reč traži disciplinu i odgovornost.

   Postojalo je nekoliko inicijativa da „Elazar“, strip koji se radili sa Dejanom i koji i danas, po nekim mišljenjima, slovi za najbolji jugoslovenski strip, dobije svoj nastavak…
   Ima, međutim, nešto što mi je jednom prošlo kroz glavu, pa brzo potisnuto i zaboravljeno. Ima neke indirektne veze sa stripom. Pre neki dan prolazeći pored knjižare na Bulevaru video sam u izlogu knjigu „Nemanjići“. Ušao sam da vidim o čemu se radi, pošto sam nešto čuo o toj knjizi. To su neki tekstovi o Nemanjićima koje su napisali Vladimir Kecmanović, mlad pisac, donekle afirmisan ili bar „obećava“ i Dejan Stojiljković, o kome ne znam ništa, a knjigu je ilustrovao niški ilustrator i s crtač stripa Dragan Paunović, o kome takođe ne znam ništa. Knjiga nije naročito obimna, štampana je na posebnoj hartiji, ima dosta ilustracija u koloru ( u stilu Paje Jovanovića ili nekog iz drugog ešalona posle Ilje Rjepina, što znači da mi se baš ne dopadaju, jer sam „mlad“ u duši i volim stvari rađene sto godina posle tog manira). Tekstove nisam čitao. Kakve to veze ima sa svim prethodno rečenim? Ima utoliko što me je podsetilo na onu zaboravljenu polu-ideju a koja nije bila baš „najoriginalnija“ ni kada mi je prošla kroz glavu. Vi ste mladi, pa vam možda film „Treći čovek“ ne znači ništa a meni je to jedan od najboljih filmova koji sam gledao (Režija Kerol Rid, scenario Greham Grin, glavna uloga Orson Vels). Elem, pošto je taj film postigao velik uspeh i kod publike i kod kritike, g. Grin je na osnovu filma, po sopstvenom scenariju - napisao roman. I, eto, to je ta ideja: legende o Elazaru crtane su na osnovu scenarija, a možda bi bilo interesantno napisati tekstove legendi po stripu ilustrovanih nekim kvadratima iz stripa uz dodatak i nekih novih, atraktivnih ilustracija. Finalni proizvod bi bio sličan ovim „Nemanjićima“ uz garantovano bolje ilustracije. Tu ideju niti sam kome izložio, niti bih, da nije došla na red u povodu ovog našeg „razgovora". Da ste ovde, i da se bavite izdavaštvom, o tome bismo mogli razgovarati, iako nisam siguran da me možda ne bi „mrzelo“ da bilo šta radim. Zato, najbolje je to zaboraviti i ako ljudi svašta rade pa u tom kontekstu ideja, možda, i nije blesava.

   Koliko pratite strip poslednjih godina i kako ocenjujete situaciju u domaćem stripu? Koliko uopšte društvene okolnosti utiču na strip i kulturu uopšte? Kakva je situacija u Novom Sadu?
   Ostavili ste mi priličnu slobodu da  „pričam" a vi da to uobličite, što je svakako značajna pomoć „intervjuisanom", međutim, tu postoji jedan fundamentalni problem koji u meni izaziva otpor. Naime, kada bih prihvatio da govorim o svemu što ste vi naveli kao interesantne teme, bojim se da bih sebi dao previše značaja, da bih, manje-više privatne stvari i stavove, bez nekog opštijeg smisla i razloga pokušao da izdignem na nivo koji te stvari nemaju. To bi to bilo prepotentno i krajnje neskromno i kao takvo neprihvatljivo. Ne mislim da se tu radi ni o lažnoj skromnosti, ni o bekstvu od sopstvenog života, već o ličnoj, ali čini mi se i objektivnoj oceni, o svom mestu među ljudima.

  ...–„Betmen: Prvi vitez“ scenario
  Den Jurgens; crtež Majkl Perkins;
  Izdavač: Čarobna knjiga,
  edicija „DC gold hot!“, 2024.

   Betmen-Čovek šišmiš, stripovski super junak (koji to nije jer je „običan“ čovek), od svog „rođenja“ na stranica „Detektivskih stripova“ („Detectiv comics“ - DC) 1939. godine, kada su ga osmislili golobradi početnici Bob Kejn i Bil Finger, pleni pažnju generacija dečaka širom zapadnog sveta a ni devojčice nisu ostale ravnodušne na bogatog, tajanstvenog, maskiranog osvetnika. U ovog „samoproizvedenog ljudskog supermena“ autori su uneli svoje ideje o tajanstvenom osvetniku u megalopolisu (za ugled su im poslužili, danas već zaboravljeni, vestern osvetnik „Zoro“ i urbani osvetnik „Senka“). Betmenova popularnost je rasla i padala ali je opstajala; polovinom 1980-tih uredništvo DC komiksa uvidelo je da njihovi stari junaci, u novim vremenima, više nisu dovoljno atraktivni pa je potrebno njihovo „osveženje“ i to počev od najtrajnijih heroja među kojima je (uz Supermena) i Betmen. Posao „osvežavanja" Betmena majstorsko je obavio Frenk Miler a za njim su krenuli i drugi autori stvaraju nekoliko varijanti Čoveka-šišmiša i njegovog univerzuma. Najnovija verzija sa naslovom „Betmen: Prvi vitez“, pod etiketom „DC Black Gold“, originalno objavljena prošle godine, ekspresno je štampana i kod nas u izdanju „Čarobne knjige“, u specijalizovanoj edicija „DC gold hot!“; kako se to inače radi u belom svetu, storija je najpre publikovana u tri mesečne sveske koje su zatim sabrane u knjigu.

   Priča „Prvog viteza“ započinje prvim stranama „Gotam siti gazete“ od 25. i 30. maja 1939. godine sa naslovima vezanim za Betmena odnosno ponudom izvesne radio stanice da će platiti 2.500 dolara za dokaz o postojanju Betmena. Slede table na kojima se govori o približavanju novog velikog rata, scene obraćanja (preko radija) tajanstvenog Glasa svojim podanicima-kriminalcima odnosno konstatovanja policije da je još jedan zvaničnik brutalno ubijen. Komesara Gordona, na mestu tog zločina, od buljuka reportera spasava bogataš Brus Vejn; komesar ga zna još iz vremena kada je dečak prisustvovao ubistvu svojih roditelja. Ova tragedija i dalje prati sada stasalog mladog čoveka koji povučeno živi sasvim sam i veliki je humanitarac. Razgovor se dotiče i Betmena za koga kruže glasine da je delom čovek a delom šišmiš! Dešavanja se nadalje razvijaju vrlo brzo: Betmen spasava gradonačelnika koga su napali izobličeni ljudi neverovatne snage; u tom sukobu osvetnik je ranjen a pomaže mu lokalni rabin, neizvesnost i strah lebde nad gradom dok se u zatvoru Blekgejt spremaju da izvrše smrtnu kaznu na elektičnoj stolici a Gordon i upravnik zatvora Šelbi razmenjuju teške optužbe; u egzekuciju se, kako bi je sprečio, umeša Betmen ali biva uhvaćen, vezan za stolicu a struja puštena! I tu je kraj tek prve sveske!

   Nastavak je jednako vratoloman i ne ostavlja čitaocima vremena za predah: napadi na sistem vlasti u Gotamu se nastavljaju jer namera Glasa je da preuzme vladanje gradom kad više ne ostane živ ni jedan funkcioner; Betmen preživljava elektičnu stolicu, leči svoje rane a mlada glumica u filmu koji Vejnova kompanija pomaže otkriva da je Vejn Betmen i zaljubljuje se i u jednog  u drugog; Betmen traga za tajnom moćnih napadača i zaključuje da su svojevrsni zombiji (ljudi dovedeni na ivicu života i smrti), ambicije šefa zatvora da preuzme vlast u policiji nisu više tajna, batinaši prete rabinu... U finalnom obračunu, dok Gotam gori, otkriva se da šef zatvora ipak nije glavni kriminalac već samo paravan za nekoga mnogo perfidnijeg...

   „Prvi vitez“ je specifična mešavina ikonografije na kojoj se serijal o Betmenu temelji sa iskustvima petparačke palp pompeznosti i senzacionalizma (u čijim okriljima je originalni Betmen i nastao) uz dodatak istorijskog konteksta koji je upadljivo izostajao u ranijim inkarnacijama ovog heroja jer se insistiralo na „izmeštenoj realnosti“. Rezultat novih momenata je pominjanje nacističkog terora nad Jevrejima, lakše identifikovanje Gotama sa Njujorkom, realniji uvid u kriminalne rabote gangstera ili prostituciju. Upadljiv je izostanak Betmenovog vernog sluge, svojevrsni „retro“ stil njegovog kostima (sa dužim ušima); to što nema „Betmobila“ ili previše raznih korisnih spravica može se manje-više objasniti početnim fazama njegovog osvetničkog pohoda (možda zbog toga ni poslovična pećina sa šišmišima nije još uređena?). U svakom slučaju izostanci i odstupanja privući će pažnju vernih ljubitelja ovog heroja i dati im dodatne teme za promišljanja i predomišljanja nad strip štivom. Iskusni scenarista Den Jurgens (1959) uspeo je da pronađe novi ugao posmatranja i redefinisanja mita o Betmenu, dokazujući da je potencijal za razvoj ovog junaka daleko od istrošenosti. Crtač, ne manje zapaženi, Majkl Perkins (1969) junački je odradio svoj deo posla. Njegove table su zasićene intenzivnim bojama, kadriranje i filmska montaža dodatno ubrzavaju ionako oštre akcije. Slike se, u najboljoj tradiciji 1980-tih, prostiru do ivica stranica, urastaju jedna u drugu kao da se bore za primat pažnje čitaočevog oka. Ono što je „dodatni (vizuelni) začin“ jeste crtež koji oponaša fotografije (posebno kada je reč o prizorima grada, ulica, kuća ali i ljudskih portreta) što stvara atraktivni pseudo dokumentaristički štimung prošlih vremena.

   Zaključimo da je „Betmen: Prvi vitez“ svakako vrlo zabavan, interesantan i intrigantan strip koji razvija mit o Betmenu kao ikoni popularne kulture XXI veka vodeći ga u sasvim novi univerzum vrlo blizak istorijskoj realnosti.

(„Dnevnik“, 2025)

  ...Holyburger in druge novice iz sveta stripa

SVEŽE!
HOLYBURGER

Nova mednarodna antologija svetih stripov, ki vas ne bodo odrešili branja!

Stripi: L.L. de Mars (FR), Matej Kocjan – Koco (SI), Anke Feuchtenberger (DE), Malcy Duff (SCT), Domen Finžgar (SI/SCT), Jorge Quien (AR), Jakob Klemenčič (SI), Rikke Villadsen (DK), Lukas Verstraete (BE), Marcel Ruijters (NL)
Spremna beseda: Domen Finžgar

Deseterica mednarodnih stripovskih avtoric in avtorjev iz osmih držav se je lotila stvarjenja nove knjige morale in postave, v katero so vključene tudi tiste teme, ki jih v obstoječih svetih tekstih ni mogoče najti. Holyburger, sveta knjiga stripa, tako na več kot 300 straneh prinaša odgovore na številna vprašanja, ki nas mučijo v sodobnosti. V njej so zbrani stripi, ki s prepotrebno svežino in avtorskim pristopom obravnavajo vprašanja o enakosti spolov, kloriranje, stranpoti evolucije in spolne reprodukcije, rituale, smiselnost obstoja zemeljskega in nadzemeljskega, pa tudi svet pred velikim pokom.

Več →

Slava stripu

Hočem svoj izvod!

---

NE ZAMUDITE!

RAZSTAVA

Jure Engelsberger & Elisa Menini:
Smrt, čevljar in zlati fant

Japonski miti in slovenske ljudske
razstava stripov ter ilustracij
Galerija Kresija, Ljubljana
Na ogled: do 27. februarja 2025

V Galeriji Kresija je na ogled razstava del slovenskega ilustratorja in striparja Jureta Engelsbergerja ter italijanske striparke Elise Menini, ki sta tudi v središču pozornosti letošnje edicije mladinskega natečaja Živel strip! Živela animacija!.
V petek, 14. februarja, ob 17. uri bo ob razstavi potekal tudi pogovor z Juretom Engelsbergerjem in kamišibaj predstava Smrt in čevljar.

Zaradi omejenega števila obiskovalcev so obvezne prijave na naslov: core@mail.ljudmila.org.

Več o razstavi →
ŽIVEL STRIP! ŽIVELA ANIMACIJA! 25
Več informacij o natečaju: www.zivelstrip.net
Rok za oddajo del na natečaj: 13. marec 2025.

PREDAVANJE
Razlita Tinta | Stripovska galaksija Jima Woodringa
predavanje

ponedeljek, 17. februar 2025, ob 20.00
Kino Šiška, Ljubljana

Jim Woodring, legenda ameriškega alternativnega stripa, je avtor obsežnega opusa stripov o Franku, kultnem antropomorfnem junaku, ki skupaj z drugimi bolj ali manj čudaškimi liki živi v nadrealistični pokrajini nekje med sanjami, halucinacijami in podzavestjo.
V Frankov prepričljiv in očarljiv stripovski univerzum, v katerem domala ni besed, nas bo na predavanju popeljala Katja Štesl, stripovska kritičarka in članica uredništva Stripburgerja, ki je k slovenski izdaji prispevala tudi odlično spremno besedo.
Več o dogodku →

Če še niste, le hitro vzemite v roke Woodringovo kompilacijo kratkih stripov o Franku, ki smo jo izdali konec lanskega leta!
Več →
Hočem svoj izvod!

ČEZ MEJO!

Mednarodni knjižni sejem v Bologni

Po lanskoletni odmevni predstavitvi Stripburgerja v okviru programa častnega gostovanja Slovenije v Bologni so letos organizatorji največjega mednarodnega knjižnega sejma otroške in mladinske literature na svetu glavno urednico revije Tanjo Skale povabili v mednarodno strokovno žirijo za prestižne nagrade BolognaRagazzi Award v kategoriji stripi (BRAW Comics 2025).

Več →

---

Produkcija: Stripburger/ Forum Ljubljana
Program Foruma Ljubljana sofinancirata MOL-Oddelek za kulturo in Ministrstvo za kulturo. Založniški program in mednarodna gostovanja revije Stripburger podpira Javna agencija za knjigo RS (JAK).

  ...Izložba stripova "Priče iz oblačića" u Biblioteci Matice srpske

Biblioteka Matice srpske je upriličila izložbu stripova pod nazivom "Priče iz oblačića". Autorke izložbe Irena Zečević i Ana Glušac pažljivo su probrale svu građu, vodeći računa da predstave što starije stripove koji su zastupljeni u fondu.

– Definisan kao "priča u slikama koju prate tekstualni dodaci, odnosno dijalozi", strip ima svoju dugu istoriju, čiji začeci datiraju još iz 2. veka. Od isklesanih crteža na Trajanovom stubu, preko štamparskih presa, "šarenih oblačića sa tekstom", inspiracije mnogim umetnicima, dobio je status "devete umetnosti". Istorijski "hod kroz vreme" pratio je njegove promene, kako u formi, tako i u sadržaju, dok puni zamajac dobija sredinom 19. veka – kažu autorke.

Najbrojniji su stripovi u vidu monografskih publikacija, a deo izložbe čine i stripovi zastupljeni u periodici. Najstariji među njima je iz 1884, objavljen u dečjem listu "Neven". Urednik Jovan Jovanović Zmaj, po ugledu na zapadne modele takvih časopisa, smatrao je da bi se listu povećala čitalačka publika ako bude oplemenjen stripovima, što se pokazalo kao dobra zamisao.
Osim "Nevena", zanimljiv je i ilustrovani dečji list "Veseli četvrtak", koji je izlazio u Beogradu 1932. i 1933. godine. Pažnju pleni i zabavni list u stripu "Mika Miš" iz 1936. godine, kao i "Politikin zabavnik" iz 1939. godine.

Izložba je obuhvatila različite stilove i žanrove, omogučavajući posetiocima da istraže bogatstvo i raznolikost stripa kao umetničke forme. Deo stripova je sa istorijskom tematikom, od kojih izdvajamo "Građanka na prestolu kraljica Draga", objavljen u "Zabavniku", ilustrovanoj zabavnoj reviji u stripu iz 1941. godine.

Tu su i popularni Lunov magnus stripovi sa junacima kao što su Veliki Blek, Zagor i Teks Viler. Izloženi su i nezaobilazni Alan Ford, Robin Hud, Princ Valijant, Talični Tom i Dilan Dog.

Treba napomenuti da su Irena Zečević i Ana Glušac autorke "Kataloga stripova Biblioteke Matice srpske 1940-2010". Prigodnom izložbom želele su da zaokruže priču o katalogu i da podsete na omiljene strip junake našeg detinjstva, a mlađe korisnike da upoznaju sa kultnim likovima koji su oblikovali svet stripa.

Posetioci će ovu nesvakidašnju izložbu moći da posete u javnom katalogu Biblioteke Matice srpske do kraja februara, svakim radnim danom od 7.30 do 19.30 sati, a subotom od 7.30 do 13.30 sati. Ulaz je besplatan.

[Objavljeno: Moj Novi Sad, 11.02.2025]

  ...BerinaTuzlića

Novi satirični strip Berina Tuzlića sarajevskog strip autora nacrtan i napisan zajedno sa dva novosadska strip autora Nemanjom Radovanovićem i Novicom Milosavljevićem.

Strip na humorističan način govori o specifičnosti života Sprajderemena super heroja koji je parodija na Spajdermena.

Strip možete kupiti na www.comix.berintuzlic.com

 

  ...Frenk Miler i Dejvid Mačukeli: Betmen: Godina prva
  Beograd: Čarobna knjiga, 2024, 128 strana. Prevod: Draško Roganović

   https://carobnaknjiga.rs/betmen-godina-prva

   Na trvrdim koricama (veličine 215x330 mm), u prevodu Draška Roganovića, Čarobna knjiga je krajem prošle godine objavila epizodu Betmen: Godina prva, jednu od onih ključnih epizoda, koje su redefinisale serijal polovinom osamdesetih godina. Epizoda je sastavljana od četiri dela, koji su izlazili u sveskama redovne edicije Betmen (#404–407) tokom 1987. godine, a centralna nit priče je dolazak policijskog inspektora Džejmsa Gordona u Gotam Siti i njegovo upoznavanje sa Betmenom. Važnost epizode sastoji se u tome što nam na novi način priča priču o događajima iz serijala koji su već (implicitno) poznati. Ovakve redefinicije serijala (tzv. reboot) postale su popularne upravo tokom osamdesetih godina kao odgovor na krizu u svetu superherojskog stripa.

   Superheroji, oličeni u likovima poput Supermena, Betmena ili Spajdermena, decenijama su sledili ustaljeni narativ. Bili su nepogrešivo na strani zakona, jasno razlučivali dobro od zla, i nikada nisu koristili silu izvan krajnje nužde. Ta moralna čistiota, koja je prožimala stripove od kraja tridesetih godina, odražavala je duh epohe u kojoj su prvi stripovi o Supermenu i Betmenu ugledali svetlost dana krajem tridsetetih godina 20. veka. Međutim, za četrdeset godina puno toga se promenilo u svetu, te su čitaoci stripova počeli da zahtevaju likove koji će odgovarati složenostima savremenog društva.

   U toj promeni paradigme ključnu ulogu odigrao je britanski strip-scenarista Alan Mor, koji je započeo redefinisanje superheroja u serijalu Miracle Man (1982), potom u Nadziračima (1986), i naposletku u Čudovištu iz močvare (1987), koje je radio za Marvel i DC Comics. Mor je superheroje prikazao ne samo kao nesavršene likove, već i kao bića koja često deluju izvan zakona. U Nadziračima, Mor ide tako daleko u preispitivanju koncepta superheroja da ih prikazuje kao opasne i u suštini nesposobne da reše društvene probleme. Kroz njihove neuspehe, Mor naglašava slabost i korumpiranost sistema u kojem deluju.

   Na ovakav pristup oslanja se crtač Frenk Miler, koji je izabran da redefiniše serijal o Betmenu. Njegovo delo Godina prva dolazi godinu dana nakon što je objavio kultnu epizodu Povratak Mračnog viteza (1986). Ovu drugu je samostalno napisao i nacrtao, dok je za drugu samo uradio scenario. (Miler je kod nas poznat od ranije po serijalu Grad greha originalno objavljen 1991. godine za Dark Horse Comics.) Te epizode su dve strane istog novčića. Dok Povratak Mračnog viteza istražuje Betmenov povratak iz penzije, Godina prva vraća nas na početak policijskog inspektora Gordona, osvetljavajući njegove prve korake kao heroja i formiranje partnerstva sa Betmenom.

   Oba epizode dele zajedničke motive: moralnu ambivalentnost, neuspeh institucija i neophodnost pojedinačne akcije u borbi protiv korupcije. U Povratku Mračnog viteza, Betmen se vraća u borbu protiv kriminala u Gotamu nakon duže pauze. Jureći za bandom, počinje da preispituje svoj moralni kodeks, prema kojem nikad nije ubijao, osim u najekstremnijim slučajevima. Na kraju, on krši ovo pravilo i postaje brutalniji, što ga transformiše u moralno ambivalentnu (tj. mračnu) figuru. Na ovaj način, Miller ulazi u oštar sukob s komercijalnim restrikcijama industrijskog stripa, u kojem glavni junaci nikad ne stare i nemaju problema sa svojim telom. Millerov Batman ne samo da je stariji, već mora da se prilagodi novom svetu koji ga okružuje i da preispita svoja moralna načela, što ranije superheroji nisu radili. Ipak, kroz ovu destrukciju moralne čistine, Miler daje serijalu novi život. Ovaj novi karakter, koji postaje ključno obeležje serijala, inspirisalo je seriju filmova o Betmenu, koje je u periodu 2005-2012 režirao Kristofer Nolan.

   Godina prva, međutim, ima drugačiji fokus – ona je, u osnovi, priča o Džejmsu Gordonu. Kroz lik Gordona, Miler istražuje duboko ukorenjenu korupciju velikog grada, moralne dileme pojedinca i težinu lične odgovornosti u suočavanju sa nepravdom. Gordon, sa svim svojim manama – propalim brakom, seksualnom aferom sa koleginicom i ugroženošću sopstvene porodice – prikazan je kao lik od krvi i mesa, daleko složeniji od glavnih likova superherojske tradicije pre osamdesetih.

   Miler u epizodi Godina prva takođe unosi jednu ključnu dramaturšku promenu u strukturi superherojskog stripa. Superheroji su ranije obezbeđivali srećan završetak epizode. Struktura priče je bila šablonska: iznenada se pojavljuju negativci; regularne državne formacije (policija, vojska) nisu u stanju da se izbore sa njima; iz mraka dolazi superheroj; posle “teške i neizvesne” borbe uspeva da ih savlada; zločinci su uhapšeni; red i pravda ponovo uspostavljeni. Čitaoci spokojno mogu da čekaju narednu epizodu. Kod Milerovog Betmena, međutim, završeci su prožeti pesimizmom. Korupcija Gotama je toliko duboka da institucije nisu sposobne da se izbore sa njom. Pojava Betmena, iako naizgled donosi nadu, ima ambivalentne posledice: njegov osvetnički pohod izaziva nasilnu reakciju kriminalaca, čineći borbu beskonačnom. Poslednji kadrovi, koji nagoveštavaju dolazak Džokera, snažno podcrtavaju ovu poruku – borba protiv zla u Gotamu nikada neće biti okončana.

[Objavljeno: Novi magazin, 30.1.2025, str. 53-54.]

  ...Izbor za najbolji strip 2024.

www.stripovi.com od 2007. godine tradicionalno organizira godišnji izbor najboljih stripova iz protekle godine u dvije kategorije: najbolji strip album i najbolja strip sveska. Glasači mogu odabrati najviše 10 naslova u svakoj kategoriji, a svaki član stripovi.com ima pravo glasovati samo jednom!

Pripremili smo i bogat nagradni fond sa recentnim izdanjima domaćih izdavača (detalje ćemo objaviti na forumu, naknadno) kojima ćemo nagraditi najsretnije sudionike u izboru. Izbor, kao i svake godine, traje cijelu veljaču, od 1.2.2025 do 1.3.2025, kada će biti objavljeni rezultati glasovanja i dobitnici nagrada.
Hvala na sudjelovanju!

www.stripovi.com/oscar/2024/

  ...Dogodivščine Zvitorepca,
  Trdonje in Lakotnika

Spoštovani!

Konec januarja bo, ob 100 letnici rojstva Miki Mustra, Pošta Slovenije izdala priložnostno znamko. Februarja bo v Mladinskem gledališču premiera družinske igre o treh Mustrovih junakih. O vseh ostalih dogodkih vas bomo pravočasno obveščali.

Spomnite se svojega otroštva in se poveselite z nami.

Srečno!

Strip.art.nica Buch
www.stripi.si

Miki Muster

Dogodivščine Zvitorepca, Trdonje in Lakotnika:
Trije mušketirji
Režija: Matjaž Pograjc

Napete pustolovščine treh prijateljev, ki v pravljičnem času cestnih roparjev, skritih zakladov in bitk za nasledstvo rešujejo kraljestvo … Spopadajo se s sovražniki, ki naganjajo strah v kosti, a njihov iskrivi duh vedno najde pravo pot iz zagate. Izgubljene dragocenosti, skrivnostne spletke, vratolomni preobrati – nič ni preveč za naše tri junake, zgled pravega prijateljstva in boja za pravično stvar. Elegantni Aramis, modri Athos, uživaški Porth… Ups, ne, pomota. Govorimo pravzaprav o Zvitorepcu, Trdonji in Lakotniku! Vse drugo pa drži.

Želvak Trdonja, lisjak Zvitorepec in volk Lakotnik bodo na oder stopili naravnost iz stripa znamenitega Mikija Mustra. Letos, 2025., praznujemo stoletnico njegovega rojstva. Ob tej priložnosti se mu bo poklonilo tudi v Slovenskem mladinskem gledališču. Matjaž Pograjc z ekipo bo Mustrovo mojstrsko risbo, dodelane in sočne dialoge, živopisne dogodivščine in pronicljivi humor gledališko pregnetel s svojevrstnim prepletom lutkarstva, dramske igre in videa, vse to pa še glasbeno in koreografsko razgibal. Vsi za enega, eden za vse!

Igrajo:
Jurica Marčec k. g. – Zvitorepec
Klara Kastelec k. g. – Trdonja
Ivan Peternelj – Lakotnik
Janja Majzelj – Gulikoža
Maruša Oblak – Baronica
Robert Prebil – Ropar 1, Enoroki, Kralj
Romana Šalehar – Krčmarica
Dario Varga – Kapitan, Princ
Liam Hlede k. g. – Ropar 2, Enooki
Boris Prevec k. g. – Ropar 3, Stražar
Ideja in scenarij: Klara Kastelec, Matjaž Pograjc
Glasba: Silence (Boris Benko, Primož Hladnik)
Koreografija: Branko Potočan
Scenografija: Estrihi in ometi (Sandi Mikluž, Tomaž Štrucl)
Kostumografija: Neli Štrukelj, Jana Seliškar
Oblikovanje videa: Luka Dekleva
Svetovalec za igro z masko: Brane Vižintin
Oblikovanje mask: Jana Seliškar
Lektorica: Magda Lojk
Oblikovanje svetlobe: Matjaž Brišar
Oblikovanje zvoka: Marijan Sajovic
Oblikovanje maske: Nathalie Horvat
Asistent režije: Mitja Lovše
Vodja predstave: Liam Hlede
Videotehnik: Peter Ban
Tonski tehnik: Matija Omerzu
Rekviziterka: Tina Krajnc
Garderoberka: Slavica Janošević
Odrska dela: Boris Prevec

Premiera:
07. 2. 2025, ob 17:00 uri in 14.2.2025, ob 18:00 uri, zgornja dvorana Slovenskega mladinskega gledališča.

  ...Dedpul: Krvno srodstvo i Moja lutka za oblačenje 6

DEDPUL JE PREŽIVEO MNOGO TOGA, ALI NIŠTA NE BOLI KAO SLOMLJENO SRCE.

Kako će regenerišući degenerik da se izbori sa bolom? Tako što će ga nanositi drugima.

Kao otac jedne genijalne devojčice i jedne krvožedne simbiotkinje, da li je on uopšte dobar uzor? Pogotovo kada ga napadne sekta čiji su sledbenici opsednuti smrću.

„DEDPUL: KRVNO SRODSTVO“ na LETEĆEM STARTU po ceni od 940 dinara!

Nabavi svoj primerak putem našeg sajtaili kupi u klubovima čitalaca Čarobne knjige.

Prelistaj OVDE • PORUČITE ODMAH

PALA JE ODLUKA KOJI ĆE BITI SLEDEĆI KOSPLEJ! PRED VAKANOM JE IZNENADA VELIKI IZAZOV!

„MOJA LUTKA ZA OBLAČENJEˮ 6 na LETEĆEM STARTU po ceni od 400 dinara.

Novi broj možete poručiti putem našeg sajta ili kupiti u klubovima čitalaca Čarobne knjige.

Prelistaj OVDE • PORUČITE ODMAH

  ...Tihomir Čelanović „Bagz – Svitanjem počinje zvuk“

STUDENTSKI KULTURNI CENTAR BEOGRAD – SREĆNA GALERIJA

CIKLUS IZLOŽBI I PREDAVANJA: STRIP I ILUSTRACIJA

5. FEBRUAR 2025. Srećna galerija SKC Beograd (18.30) / Velika Sala SKC Beograd  (19.00)
TIHOMIR ČELANOVIĆ, „BAGZ – SVITANJEM POČINJE ZVUK“, (System Comics, Beograd, 2024), izložba i promocija strip albuma

Na promociji govore: Tihomir Čelanović, autor; Igor Marković, izdavač; Pavle Zelić, teoretičar stripa

Izložba traje do 14. februara 2025.

Ova izložba donosi radove ilustratora Tihomira Čelanovića povodom objavljivanja strip albuma „Bagz – Svitanjem počinje zvuk“. Radi se o izdanju koje na sto kolornih strana donosi diplomski rad ovog autora - album dopunjen sa oko 50 novih strana teksta, ilustracija i do sada neobjavnjenih strip kaiševa čiji su glavni likovi muva Pedro i buva Morcina, ali i mnogi drugi žitelji ovog insektoidnog bajkovitog carstva. Pored printova biće izložene originalne table, ilustracije, skice, a biće organizovano i crtanje uživo, kao i tribina na kojoj će se govoriti o ovom stripu.

Tihomir Čelanović je odrastao u Kotoru, a Fakultet primenjenih umetnosti i dizajna završio u Beogradu. Diplomirao strip albumom „Eudora: Svitanjem počinje zvuk“ 2001. godine. Radio je ilustracije za mnoge dečije knjige, udžbenike i slikovnice (Kreativni centar, Klet, Zavod za udžbenike, Odiseja, Draganić, Pčelica, Vulkan, Laguna). Sarađivao je sa kolegama na kratkim stripovima koji su objavljeni u albumima i magazinima (Q strip, Vekovnici, Strip pressing, Striper, Lavirint, Grafička zavera, Strip vilajet, Bager). Od 2005. godine sarađuje i sa francuskim izdavačima. Album “Trum” radio je za Soleil, adaptaciju filma „Taksi“ (TAXI) u produkciji Lika Besona 2008, a album “Le Diurne” za 12Bis. Za našeg izdavača System comics objavio je 2013. godine kompilaciju kratkih stripova „Moderna mitologija rađa svakakva čudovišta“, a 2024. „Bagz – Svitanjem počinje zvuk“, dopunjeno izdanje. Kao storibord animator radio je u studiju za animaciju “Iervolino & Lady Bacardi entertainment”. Od 2014. svira u bendu Alhambra (sa suprugom Martom) koji je objavio album „Cvet“ 2023. godine. Zajedno imaju ćerke Lenu i Emu. U pripremi je strip album “Personal mythology”.

  ...– januar, 2025.

   Fanzin STRAVA je nastao u decembru 2016. godine, kao elektronski zbornik radova polaznika Radionice stripa i animacije Valjevo i način da se promoviše njihov rad. Od leta 2017. zaključno sa 2020. godine objavljivan je paralelno digitalno i u štampi, a od januara 2021. nastavlja da izlazi mesečno isključivo digitalno kroz bilten Z!N. Fanzin sadrži autorske stripove, različite izveštaje o angažmanima radionice, kao i vesti na temu stripa, animacije, video-igara i pop-kulture sa domaćih prostora.

   Povodom INK PORTAL kampanje na Kickstarteru, predstavljamo Minu Nikolić, koja učestvuje kao jedna od autorki na projektu, a u našem fanzinu debituje sa svojim kratkim stripom STOP II.

   U ostatku fanzina završavamo sa premijernom epizodom Čaka, taman na vreme za promociju prvog broja, a nastavljamo sa Spiral Highway, I Wanna Be A Dog, Ferencom, Vertmenom i Witches’ Quarter. Pored stripova tu su i utisci Stripoida sa Drugog MunZe festa.

  ...–“Riđobradi 9” Šarlije, Žiže, Lorg i Gati;
  Izdavač: Čarobna knjiga, 2024.

   Godine 2022. agilana “Čarobna knjiga” je, u reprezentativnoj biblioteci “Stari kontinent”, započela celovito i hronološko objavljivanje još jednog klasika 9. umenosti - stripa “Riđobradi”. Dvojac koji je započeo ovaj serijal činili su scenarista (koji je, pre toga, bio i crtač) Žan-Mišel Šarlije (1924-1989) i crtač Viktora Ibinon (1924-1979); njih dvojica već su sarađivali (između ostalog, od 1949. do 1952. godine, na ilustrovanoj biografijj gusara Roberta Sirkufa u tri toma) a stripu o piratima i gusarima, jedrenjacima na toplim morima Kariba, basnoslovnim bogatstvima, hrabrosti i surovosti, slobodi otetoj od kraljeva i velikaša, razuzdanosti u vrelim noćima punim ruma, na peščanim plažama – nisu mogli da odole. Uostalom ova tema bila je, još od Stivensonovog romana “Ostrvo s blagom” (1883), mila svim malim i velikim dečacima i neodoljivo je mamila i dražila publiku da čita valjane ali i petparačke romane, gleda filmove i čita stripove. Posle raznih odlaganja ključni trenutak je nastupio kada je osnovan strip nedeljnik “Pilot”; Šarlije, kao glavni urednik, odlučuje da u prvi broj ubaci i gusarski strip, smišlja priču o hrabrom i surovom gusaru Riđobradom, ubeđuje prezaposlenog Ibinona da se prihvai crtanja i 29. oktobra 1959.g. u prvom broju “Pilota” započela je epizoda “Demon sa Kariba”. Ibinon je pre iznenadne smrti nacrtao 18 epizoda Riđobradog a nedovršene epizode je docrtao Žiže; Šarlije je nastavio da smišlja avanture Riđobradog, sarađujući sa drugim crtačima, do 24. epizode, “Pobunjenici sa Jamajke”, nakon koje je prestao da radi a dve godine kasnije je preminuo. Serijal je nastavio da izlazi do 2006.g. kada je izdavač “Dargo” objavio njegov završetak (mada je Mark Burže, poslednji crtač ustvrdio da će se, u budućnosti, vratiti serijalu). Serijal je bio veoma popularan u Francuskoj, Belgiji i Holandiji (u stripu “Asteriks” Gali malo-malo sreću piratsku posadu koja je ista ona iz “Riđobradog”); na prostorima bivše Jugoslavije strip je objavljivan u nizu izdanja, od legendarne “Panorame”, “Stripoteke”, “Eks almanaha” do “Giganta” i “Supera”.

   Epopeja započinje 1715.g. na karipskim morima, kada španski galeon napada brod “Crni soko” kome je kapetan Riđobradi “(…) najokrutniji i najozloglašeniji pirat koji je ikada plovio okeanom (…) strah i trepet sedam moraI”. Ovaj “Demon sa Kariba” ne priznaje predaju i još nikoga nije poštedeo! Ali ovog puta će poštedeti bebu koga usvaja i daje mu ime Erik. Slede beskrajne avanture, morske bitke, potere i bekstva iz bezizlaznih situacija, planovi i prevare… Erik odrasta pod patronatom Tronogog, gusara sa drvenom nogom koji ga podučava, i crnog džina, bivšeg roba, Babe. Kada Riđobradi i Tronogi više nemaju čemu da nauče Erika, Riđobradi šalje sina u London da se upiše na kraljevsku pomorsku akademiju. Posle još mnogo novih avantura Erik se vraća u Tortugu, centar piratske republike, sa oprostom kralja Francuske i imenovanjem Riđobradog za kraljevskog gusara (pirati su razbojnici za svoj groš a gusari razbojnici u kraljevoj službi). Ali Riđobradog i njegovog broda nema! Erik saznaje da mu je otac otišao u potragu za izgubljenim actečkim gradom u džunglama Jukatana jer tamo leži basnoslovno blago! Za ovo zlato su zainteresovani i piratski admiral Morgan, lepa i opasna Konča koja je bila Morganova miljenica ali se zaljubila u Erika; na strani Španaca blago traži i veliki inkvizitor Don Skarpato kao i nekolicina većih i manjih igrača. Erik će morati prvo da oslobodi oca iz tamnice pa da svi oni prođu kroz džungle i močvare, da pronađu grad, prežive lukave klopke u actečkim piramidama, nadmudre brojne Špance u neravnopravnoj borbi, i da sve vreme budu oprezni, dovitljivi, hrabri, humani ali i nemilosrdni… Riđobradi i Erik će uspeti u svojim namerama i u ponovo osvojenom “Crnom sokolu” isploviti na otvoreno more ali njihovi neprijatelji će ih čekati u zasedi!

   Šarlije je napisao čistokrvnu, adrenalinsku avanturu sa nekoliko linija dešavanja koje se neočekivano zapliću i prepliću; tenzije ni malo ne popuštaju pa dok se jedan zaplet još nije završio već je otvoren novi koji “vuće” priču sve dalje i dalje. Šarlije je u “Riđobradom” (kao i u “Bluberiju” za koga je takođe pisao scenarija) bio sklon da priče stvara u serijama albuma; tako priča o actečkom blagu ima čak četiri dela “Ostrvo izgubljenih lađa” (objavljena u 8. knjizi), “Nestali sa ‘Crnog sokola’”, “Prokleto zlato Huakapaka” i “Grad smrti” (objavljene u 9. knjizi). Iz predgovora čitalac saznaje da je na početku crtanja epizode “Nestali sa ‘Crnog sokola’” Žiže preminuo. Šarlije i izdavači su pokušali da angažuju Lorga, Žižeovog sina koji je do tada pomagao ocu ali on, ispostavilo se, nije mogao samostalno da završi album; spasonosno rešenje je bilo angažovanje prekaljenog profesionalca Gatija koji je bio sposoban da album nacrta u Žižeovom stilu da bi u sledećim albumima polako uvodio svoj crtački stil kao i slobodniju montažu tabli koja potcrtava dinamiku akcije i celokupnu uzbudljivost priče.

   Rečju, i ovaj album potvrđuje da je “Riđobradi” nesporni klasik gusarskog strip žanra i istinski praznik za sve koji su, mladi duhom, skloni romantici i avanturama na “debelim morima” i egzotičnim predelima.

(„Dnevnik“, 2025)

  ...STRIPOVSKO OBARVAN JANUAR...

STRIPOVSKO OBARVAN JANUAR
Novo stripovsko leto začenjamo s Stripburgerjevo stripdelavnico in otvoritvijo razstave dveh odličnih stripovskih ustvarjalcev iz Slovenije in Italije, katerih dela služijo mladim za navdih pri aktualnem stripovskem natečaju Živel strip! Živela animacija! 25.

STRIPBURGERJEVA STRIPDELAVNICA
Stripovski lik s karakterjem
mentorja: David Krančan & Andrej Štular
sobota, 25. januar 2025, 10.00−14.00
Mestna galerija Ljubljana
Prva delavnica v letu 2025 bo namenjena raziskovanju stripovskih likov oziroma njihovih karakterjev; pod vodstvom prekaljenih mentorjev Andreja Štularja in Davida Krančana se bodo udeleženci uvodoma seznanili z osnovami stripovskega pripovedovanja in se nato posvetili praktičnim risarskim nalogam.
Delavnica je primerna za mlade, starejše od 8 let, kot tudi za odrasle. Predhodno znanje risanja ni potrebno.

Več →

Število mest je omejeno, prijave obvezne.
Prijave in dodatne informacije: core@mail.ljudmila.org

RAZSTAVA
Jure Engelsberger & Elisa Menini: Smrt, čevljar in zlati fant. Japonski miti in slovenske ljudske
razstava stripov ter ilustracij
Galerija Kresija, Ljubljana
ODPRTJE: sreda, 29. januar 2025, ob 18.00 /do 27. 2./

V središču pozornosti 20. edicije projekta Živel strip! Živela animacija! 25, namenjenega predvsem popularizaciji stripovske kulture med mladimi, sta tokrat slovenski ilustrator in stripar Jure Engelsberger ter italijanska stripovska mojstrica Elisa Menini.

Jure Engelsberger se predstavlja z risbami in skicami iz kratkega stripa za otroke Smrt in čevljar (Forum Ljubljana, zbirka Ta ljudske v stripu, 2023), ovenčanega tudi z znakom zlata hruška. Gre za sodobno avtorsko predelavo ljudske pripovedke o iznajdljivem in premetenem čevljarju, ki je ugnal smrt. Elisa Menini bo zastopana predvsem z nekaterimi izseki iz stripov, posvečenim Kintaru oziroma Zlatemu fantu, liku iz tradicionalne japonske mitologije – dobrosrčnemu samotnežu, božanskemu otroku z nadčloveškimi sposobnostmi, ki ima nadvse rad živali.

Več →

---

SPREMLJEVALNI PROGRAM:
Pogovor z Juretom Engelsbergerjem in Kamišibaj predstava Smrt in čevljar
petek, 14. februar 2025, ob 17.00, Galerija Kresija

---

ŽIVEL STRIP! ŽIVELA ANIMACIJA! 25
mednarodni mladinski natečaj za strip in animacijo za osnovnošolce in srednješolce iz Furlanije - Julijske Krajine in Slovenije
www.zivelstrip.net
Rok za oddajo del je 13. marec 2025. Več →

---

ČEZ MEJO:
STRIPBURGER V ANGOULÊMU!

29. 1.–2. 2. 2025, Francija

Prva mednarodna Stripburgerjeva postaja v letošnjem letu bo francoska prestolnica stripa Angoulême, kjer se konec januarja odvija najpomembnejši stripovski festival v Evropi. Pisanemu festivalskemu občestvu se bomo predstavili z izborom revijalnih izdaj na sejemski stojnici v okviru paviljona neodvisnih in alternativnih založnikov.

---

Produkcija: Stripburger/ Forum Ljubljana
Program Foruma Ljubljana sofinancirata MOL-Oddelek za kulturo in Ministrstvo za kulturo. Založniški program in mednarodna gostovanja revije Stripburger podpira Javna agencija za knjigo RS (JAK).